۱ – هنگامیکه محمد (ص) برای اولین بار دعوتش را اعلان کرد، فرمود :
إنّی رسولُ اللهِ إلیکم خاصهً و إلی الناسِ کافهً :
من رسول خدا به سوی شما هستم مخصوصاً و به سوی همه مردم عموماً و این، دلالت دارد بر اینکه اسلام، دینی است که از اولین لحظه برای تمام بشر آمده و هرگز پیامبر آن را به عنوان یک دین عربی عرضه نکرده است بلکه آن را دین جهانی و برای تمام بشر توصیف نموده است و در حدیث دیگر بر این مسأله تأکید کرده و میفرماید : :
و کان النبیُّ یُبعثُ الی قومه خاصهً و بُعثتُ الی الناسِ کافهً بخاری آن را در جاهای متعددی روایت کرده برای نمونه کتاب تصمیم را نگاه کن
پیامبرانی بودند که فقط برای قوم خود مبعوث شدند اما : من برای تمام مردم فرستاده شدهام.
۲- کسی که آیات قرآن را بررسی کند برایش آشکار و مسلم میشود که قرآن مردم را – تمام مردم را – به دین خدا فرا میخواند و این صفت جهان شمولی دین اسلام، در آیات متعددی که در مکه قبل از هجرت نازل شدهاند مانند؛ خورشید، عیان و آشکار است. آنجا که میفرماید : :
و ما ارسلناک إلّا رحمهً للعالمین. الانبیاء / ۱۰۷
ما تو را نفرستادیم مگر اینکه برای عالمیان رحمت باشی. یا همچون سوره فاتحه که سورهی آغازین قرآن است و خود سوره نیز آغاز میگردد به :
الحمدلله رب العالمین
سپاس و ستایش برای پروردگار عالمیان. این سوره در مکه، قبل از هجرت نبوی و قبل از اینکه مسلمانان در مدینه حکومت تشکیل دهند، نازل شده است.
۳- از آنچه گذشت، معلوم میگردد که هیچ تغییری در خط مشی پیامبر (ص) صورت نگرفته است. اما پیشرفت در تشریع، قدم به قدم و تدریجی بوده است و این امری کاملاً طبیعی و منطقی است چون معقول، یا حتی ممکن نیست که تمام آنچه را که مردم به آن عادت کردهاند در ظرف یک شبانه روز، بیاساس و بیاعتبار اعلام کرد. عاداتی که در نفس انسان ریشه میدواند کندش بسیار سخت است.
اسلام در ابتدا بر محکم کردن عقیده در دلها و تثبیت آن در فکر و اندیشه تأکید کرد؛ تا اساسی محکم درست شود که بتوان تشریعات را بر روی آن بنا نهاد و تا قاعده نهاده شود که براساس آن، تغییر آنچه که مردم به آن خو گرفتهاند، ممکن گردد. اسلام در بسیاری از تشریعات خود مانند؛ تحریم شراب و ربا و لغو بردگی و غیره از همین روش تدریجی استفاده کرده است. دوره مکی دوره تثبیت عقیده بود و به همین خاطر بناء دوره مدنی بر آن، به آسانی صورت گرفت.
مقاله پیشنهادی
علم چگونه از بین میرود؟
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ: أَلَا أُحَدِّثُکمْ حَدِیثًا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه وسلم …