آیا قسم خوردن به قرآن جایز است؟

قسم خوردن به غیر (ذات و اسم و صفات) خداوند متعال حرام و شرک اصغر است.

اما همانطور که گفته شد قسم خوردن به ذات خدا یا صفات خداوند متعال جایز است، از طرفی قرآن کلام الله است و کلام صفت خداوند متعال است، زیرا خداوند متعال متکلم است، چنانکه می فرماید: « وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ صِدْقًا وَعَدْلاً لاَّ مُبَدِّلِ لِکَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ» «و کلام پروردگارت در راستی و عدل به حد تمام رسید، هیچ کس نمی‏تواند کلمات او را دگرگون سازد؛ و او شنونده داناست.» انعام ۱۱۵٫

پس قرآن که همان کلام الهی است در حقیقت دربرگیرنده ی صفت خداوند متعال است. پس سوگند خوردن به کلام الله (قرآن) جایز است.

اما نکته ای که قابل ذکر است، اینست که بعضی از مردم هنگامی که سوگند می خورند، دست راست خود را بر روی مصحف (قرآن) قرار می دهند بعد سوگند یاد می کنند. این عمل هرچند نوعی از سوگند خوردن به قرآن است و شرک نیست، اما روش کار آنها بدعت است، چرا که ثابت نشده است سلف صالح ما از پیامبر صلی الله علیه وسلم و اصحابش رضی الله عنهم در هنگام سوگند خوردن دست خود را بر روی کتاب قرآن یا جزئی از آن بگذارند و بعد سوگند یاد کنند.

امام قرطبی در تفسیر خود می گوید: «بعضی از اصحاب و فقهای شافعیه گفته اند که گذاشتن دست بر قرآن برای تحکیم سوگند جایز است، اما ابن عربی گفته: این عمل بدعت است، و هرگز چنین چیزی از صحابه رضی الله عنهم ذکر نشده است». ” تفسیر القرطبی ” ( ۶ / ۳۵۴ ) .

و در فتوای “مجمع الفقه الإسلامی” آمده:

«قرار دادن دست بر روی مصحف (کتاب) قرآن برای صحت و تحکیم سوگند لازم نیست، اما اگر قاضی یا حاکم چنین تشخیص دهد که این عمل موجب می شود که فرد قسم خورنده ممکن است از دروغ گفتن بترسد، جایز است». “فتاوی إسلامیه” (۳/۴۶۳).

نکته ی مهم دیگر اینست که: گفتیم که قرآن همان کلام الله می باشد، و در حقیقت صفت خداوند متعال است، لذا سوگند خوردن به قرآن یا آیه ای از آن جایز است، اما اگر کسی به مصحف یا کتاب قرآن سوگند بخورد، و منظورش از آن سوگند، ورقات و خطوط نوشته ی آن باشد نه کلام و آیات الله، این سوگند حرام است، زیرا ورقات و نوشته های روی صفحات قرآن در حقیقت مخلوق هستند و سوگند به مخلوق جایز نیست. و پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید: «مَنْ حَلَفَ بِغَیرِ اللهِ  فقد کَفَرَ أَوْ أشْرَکَ» (هرکس به غیر از خدا قسم بخورد، کفر یا شرک ورزیده است ) أبوداود(۳۲۵۱) و ترمذی (۱۵۳۵) وصححه الألبانی فی صحیح الترمذی .

بنابراین بهتر است که سوگند خوردن به «کتاب قرآن» ترک شود، – و از باب احتیاط – بجای آن از لفظ “کلام الله” استفاده نمود که جای شک و شبهه ای ندارد.

سوال: آیا سوگند خوردن به «حق» قرآن جایز است؟ یعنی می توان مثلا گفت: به حق قرآن، فلان چیز ..

جواب: این نوع سوگند خوردن جایز نیست، زیرا حق قرآن، صفت خدا نیست، بلکه حق قرآن عبارتست از: تعظیم و بزرگداشت قرآن و تبعیت از آن و اینکه به آن ایمان آورد که از سوی باری تعالی نازل شده و دربرگیرنده ی کلام الله است. این همان حق قرآن بود، ولی همه ی این موارد جزو افعال ما انسانها هستند نه صفت خداوند!

مثلا گفتیم که یکی از موارد حق قرآن؛ تصدیق و تعظیم آن است، و می دانیم که تعظیم و تصدیق در حقیقت فعلی از جانب ماست، پس تعظیم و تصدیق قرآن افعال ما مسلمانهاست نه صفت خداوند متعال.. و افعال ما انسانها جزو مخلوقات می باشد نه خالق، از اینرو سوگند خوردن به حق قرآن در حقیقت سوگند خوردن به مخلوق است که حرام می باشد.

در این زمینه هیئت دائمی افتا چنین میگویند:

«برای احدی جایز نیست که به حق قرآن سوگند بخورد، زیرا حق قرآن همان تعظیم و پیروی کردن آن از سوی ماست و اینکه ایمان آورد که کلام خداست، و همه ی این موارد جزو افعال ما انسانهاست، در حالیکه جایز نیست که نه به مخلوق و نه افعالش سوگند خورد، و بلکه سوگند فقط بایستی به ذات خدا یا یکی از اسمائش یا یکی از صفاتش باشد، به دلیل این فرموده ی رسول خدا صلی الله علیه وسلم که فرمودند: «من کان حالفاً فلا یحلف إلا بالله أو لیصمت» «کسی که سوگند می خورد یا جز به خدا سوگند نخورد و یا ساکت شود».

شیخ عبد العزیز بن عبد الله بن باز … شیخ عبد الرزاق عفیفی … شیخ عبد الله بن غدیان … شیخ عبد الله بن قعود . “فتاوی اللجنه الدائمه للإفتاء” (۲۴/۳۶۳) .