آیا عمر رضی‌الله عنهما از جنگ احد فرار کرد؟

« محمد پیامبری است و به راستی پیش از وی پیامبرانی گذشته‌اند آیا اگر او وفات کند و یا کشته شود از آیین خود برمی‌گردید؟»

پاسخ به این اشکال و بیان معنای آیه را در نکات زیر خلاصه می‌کنم:

اولاً‌: بدان که این آیه در مورد غزوه احد و سرزنش اصحاب که در پی شایعه وفات پیامبر صلی‌الله علیه وسلم از جنگ دست کشیدند و یا از جنگ فرار کردند، نازل شده است.

ثانیاً: هیچ کدام از ابوبکر و عمر رضی‌الله عنهما فرار نکردند، گرچه ثابت شده که عمر پس از شایعه از جنگ دست کشیده اما دوباره پس از اعلام صحابه مبنی براین که در راهی که محمد کشته شده، بمیرد، به جنگ ادامه داده است، از آن گذشته، دست کشیدن از جنگ برای چند لحظه چیزی است و فرار از جنگ چیزی دیگر.

با وجود این افرادی که پایدار ماندند و فرار نکردند زیادند، منجمله حضرت ابوبکر رضی‌الله عنه که در عریش ( سایه‌بان) همراه با حضرت پیامبر صلی‌الله علیه وسلم بود، و حضرت علی، طلحه و زبیر و دیگران رضی‌الله عنهم، برخی از علما نامهای دوازده صحابی را ذکر کرده‌اند که فرار نکرده‌اند[۸۸] غیر از آنانی که در دفاع از آن حضرت صلی‌الله علیه وسلم شهید شدند، رضی‌الله عنهم اجمعین.

همچنین در غزوه حنین ابوبکر، عمر، عثمان، علی و همچنین عباس و دیگرانی نیز همراه با پیامبرصلی‌الله علیه وسلم پایدار ماندند و در برخی روایات تعداد مهاجرین وانصاری که فرار نکردند حدود ۸۰ صحابی ذکر شده است.[۲]

تعداد هر چه باشد، خداوند اعلام فرموده که کسانی را که از جنگ فرار کردند معاف نموده و توبه آنان را پذیرفته است، بنابر این با وجود چنین اعلامی هرگز طعن و عیب جویی آنان جایز نیست، این مطلب را در نکته‌ی چهارم توضیح خواهم داد.

ثالثاً: عقب گرد در این آیه به معنای کفر نیست بلکه به معنای فرار است و در صورت پذیرفتن آن، تنها از آنان معصیتی سرزده و ماصحابه را از گناه معصوم نمی‌دانیم.

رابعاً: خداوند متعال اعلام فرموده که توبه‌ی آن دسته از اصحاب را که در جنگ احد فرار کردند، پذیرفته است، زیرا می‌فرماید:« إن الذین تولوا منکم یوم التقی الجمعان انما استزلهم الشیطان ببعض ما کسبوا و لقد عفا الله عنهم ».[۳]

« کسانی از شما که در روزی که دو گروه به هم رسیدند، روی گرداندند، جز این نیست که شیطان به کیفر بخشی از دستاوردشان، آنان را لغزاند و به راستی خداوند آنان را بخشید».

در جایی دیگر نیز اعلام فرموده که پس از غزوه تبوک توبه آنان را پذیرفته است، می‌فرماید:« لقد تاب الله علی النبی و المهاجرین والانصار الذین اتّبعوه فی ساعه العسره»[۴]

[۱] آل عمران /۱۴۴٫

[۲] منهاج السنه ۴/۱۶۹٫

[۳] روایت احمد بن حنبل رحمه الله نگا: البدایه و النهایه،۴/۳۳۲٫

[۴] آل عمران /۱۵۵٫

[۵] توبه/۱۰۰
من می‌خواهم از کسانی که از صحابه عیب جویی و بد گویی می‌کنند، بپرسم که: آیا عفو خداوند از صحابه برایتان قابل قبول نیست؟!! یا این که شما از خداوند داناترید؟!! و یا این که بخشی از قرآن را می‌پذیرید و به بخش دیگرش کفر می‌کنید و ابتدای آیه را قبول می‌کنید و آخرش را به فراموشی می‌سپارید و یا از آن چشم می‌پوشید، با این که در آخر آیه به آنان مژده‌ی مغفرت گناهان داده شده‌است؟! آیا … . آیا….

آیا جایز است که به خاطر گناهی که بخشوده شده‌اند ، آنان را بد بگوییم؟ و یا اینکه باید عفو خداوند را بپذیریم و بنا برآن تشنیع و بد گفتن صحابه حرام باشد؟!!.