آیا سفر رفتن در روز جمعه جایز می باشد؟

از آنجایی که روز جمعه مصادف است با فریضه نماز جمعه، لذا سفر رفتن در این روز حکم خاصی دارد.

الله متعال خواندن نماز جمعه را بر هر مسلمان بالغ مذکر و توانا فرض کرده است، چنانکه می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلَاهِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ» (جمعه ۹).

یعنی: ای کسانی که ایمان آورده‏اید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوی ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر می‏دانستید.

بر طبق این آیه مبارکه هر مرد بالغی که توانا باشد بایستی به نماز جمعه برود و این فریضه را بجا آورد، و تخلف از آن جایز نیست مگر برای افرادی که شارع آنها را معذور دانسته است؛ مانند: (زنان، بیماران ناتوان، کودکان نابالغ، مسافران (در شرایطی خاص))..

از طارق بن شهاب روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «الجمعه حق واجب علی کل مسلم فی جماعه إلا أربعه، عبد مملوک أو امرأه أو صبی أو مریض». ابوداود (۱۰۴۵).

یعنی: «خواندن نماز جمعه همراه با جماعت بر هر فرد مسلمانی واجب است، مگر بر چهار گروه؛ برده‌ای که در مالکیت سیدش است، زن، کودک، و بیمار».

اما کسانیکه این اعذار را ندارند ولی در روز جمعه به مسافرت می روند، در آنصورت چون این سفر توأم با ترک فریضه است، جایز نیست، مگر تحت شرایطی که در ذیل ذکر می شود:

۱- اگر اذان جمعه سر داده شود، شخص حق مسافرت ندارد، بلکه بر او واجب است به نماز جمعه برود و به ندای اذان و آیه مبارکه فوق لبیک گوید، و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «من سمع النداء فلم یأته، فلاصلاه له، إلا من عذر».

یعنی: «کسی که اذان را بشنود و به سوی آن (یعنی به مسجد) نرود، نمازش صحیح نیست مگر اینکه عذری داشته باشد». ابن ماجه (۷۹۳).

اما اگر قبل از اذان نماز جمعه اقدام به سفر کند، دو حالت زیر بوجود می آید:

۲- یا در راه سفر خود (یا در مقصد) به مکانی خواهد رسید که در آنجا نماز جمعه برپا می شود، در این حالت سفر او (از طلوع خورشید تا وقت اذان) جایز است و باید در آن مکان نماز جمعه ی خویش را بخواند.

۳- در مسافرت مکانی را برای ادای نماز جمعه ی خویش نمی یابد، در این حالت سفر برای او جایز نیست و بر وی حرام است. (مراجعه کنید به: فقه السنه للنساء، علامه محمد بن صالح العثیمین، ص ۲۸۱).

علامه ابن عثیمین می فرماید: «سفر در روز جمعه بعد از اذان دوم جایز نیست، به دلیل این فرموده الله تعالی: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلَاهِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ » (جمعه ۹).

یعنی: ای کسانی که ایمان آورده‏اید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوی ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید.

پس برای یک انسان جایز نیست در این وقت سفر کند؛ زیرا الله متعال فرمود: « فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ » (جمعه ۹). یعنی: به سوی ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید.

اما اگر سفر قبل از اذان باشد؛ در اینحالت چنانچه در مسیر سفرش نماز جمعه می خواند، مثل اینکه سفر کند و می داند که در مسیرش وارد فلان شهر می شود و در آنجا نماز جمعه خواهد خواند، پس ایرادی ندارد (که سفر کند)، اما اگر در مسیر سفرش نماز نمی خواند، در اینحالت بعضی از علما چنین سفری را مکروه می دانند، و بعضی دیگر آنرا حرام دانسته، و بعضی هم جایز می دانند و گفتند: خدای متعال تا بعد از اذان ما را ملزم به حضور در نماز جمعه نمی گرداند.

ولی بهترین (رأی) آنست که: در اینحالت به مسافرت نرود مگر آنکه بترسد که از قافله همسفرانش جا بماند، و یا اینکه مثلا موعد پرواز هواپیما در ساعتی است که به وی اجازه حضور در جمعه را نمی دهد و یا مشابه این موارد، در غیر اینصورت افضل آنست که بماند (و نمازش را بخواند)». “لقاءات الباب المفتوح” (۳/۱۰۴) .