آیا زنی که به اجبار یا اختیار مرتکب زنا شده باشد، عده بر او لازمست؟

فقهاء در این مورد که اگر زن مرتکب زنا شود، آیا عده بر او لازمست یا خیر ، اختلاف نظر دارند :

اول : بر طبق مذهب حنفیه و شافعیه عده بر او لازم نیست.

نگاه به : “الموسوعه الفقهیه” (۲۹/۳۳۷)

دوم : بر طبق مذهب مالکیه و حنابله باید سه حیض را بعنوان عده سپری کند.

امام ابن قدامه در تعلیل این رأی می گوید : «جماع روی داده شده (در زنا) ممکن است منجر به بارورساختن رحم شود، لذا عده واجب است، مانند جماعی که بر اثر شبهه روی داده باشد،  و مشابهت این عده با عده زن مطلقه نیز بخاطر اینست چونکه (زانیه) آزاد (غیر کنیز) است و باید رحم او با عده کامل پاک شود» “المغنی” (۸/۸۰) .

و دسوقی مالکی در حاشیه خود بر ” الشرح الکبیر ” آورده : «مؤلف “الجلاب” گفته : و اگر زن مرتکب زنا شد یا با زور به وی تجاوز شود، بر او واجب است که با سپری کردن سه حیض رحِم خود را پاک کند، و اگر کنیز است با یک حیض پاک گردد، چه شوهردار باشد یا خیر».”حاشیه الدسوقی” (۲/۴۷۱).

سوم : بعضی از فقهای مالکیه گفتند :
 با سپری کردن یک حیض رحم خود را پاک کند، و این روایتی از امام احمد و همچنین رأی برگزیده ابن تیمیه نیز هست.

مرداوی در “الانصاف” گفته : «و از امام احمد نقل شده که با یک حیض پاک می شود، این رأی را حلوانی و ابن رزین و شیخ تقی الدین (ابن تیمیه) نیز برگزیدند» “الإنصاف” (۹/۲۹۵) .

علامه ابن عثیمین – از فقهای معاصر – اینگونه ترجیح داده که : اگر زن شوهردار باشد نیازی به عده و استبراء ندارد، و اگر هم بدون شوهر است با یک حیض عده بگذراند.

ایشان در کتاب “الشرح الممتع” آورده : «رأی سوم اینست که بر زن نه عده لازمست و نه استبراء، و این رأی از ابوبکر و عمر و علی رضی الله عنهم روایت شده و مذهب شافعی است، این قول از بقیه اقول صحیح تر است، اما بر طبق این قول اگر زن حامله شد عقد (نکاح) او صحیح نیست تا وضع حمل می کند؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: « لا تُوطَأُ حَامِلٌ حَتی تَضَعَ». یعنی : «با زن حامله تا وضع حمل همبستری نشود » به روایت ابوداود .

و فائده آن اینست : اگر زن شوهردار باشد به شوهر او نمی گوئیم : از همسرت دوری کن (همبستر مشو)، بلکه می گوئیم : می توانی با همسر خود همبستر شوی، و دوری کردن از او واجب نیست، مگر آنکه حامله شده باشد که نباید با او همبستر شوی، و اگر هم حامله نیست ایرادی ندارد.

اگر کسی بگوید : آیا این احتمال ممکن نیست که بر اثر زنا حامله شود؟

می گوئیم : این احتمال وارد است، اما پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند :
 « الْوَلَدُ لِلْفِرَاشِ وَلِلْعَاهِرِ الْحَجَرُ »
 متفق علیه .
یعنی : « بچه به صاحب فراش منسوب می‌شود و زنا کار جز سنگ چیز دیگری عایدش نمی‌شود». پس مادام که یقین نداریم او بر اثر زنا با زانی حامله شده، پس اینگونه حکم می شود که (جنین) از شوهرش است، و هرگاه بر اثر زنا حامله شد و به شوهرش گفتیم : با او همبستر مشو، باز برای شوهر جایز است که بغیر از جماع از همسر خود استمتاع گیرد، زیرا همسرش است، و تنها از جماع منع می شود»
 “الشرح الممتع” (۱۳/۲۳۲) .

و باز در همین کتاب آورده : « از ابوبکر و گروهی دیگر از صحابه رضی الله عنهم روایت شده که زانیه بطور مطلق عده و استبراء ندارد، خصوصا اگر شوهردار باشد، به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم : « الْوَلَدُ لِلْفِرَاشِ » متفق علیه . یعنی : « بچه به صاحب فراش (یعنی شوهر) منسوب می‌شود». حتی شایسته آنست که اگر کسی پی برد همسرش زنا کرده و توبه نموده است، همان حال با او جماع کند تا مبادا در آینده شک و شبهه ای در قلبش بماند که آیا او از زنا حامله شده یا خیر؟ اگر همانحال با همسر خود جماع کند اینگونه حمل می شود که فرزند از شوهر است و نه زانی، و اما اگر زانیه شوهر نداشته باشد بر طبق قول راجح لازمست یک حیض را بعنوان عده سپری کند تا پاک شود»
 “الشرح الممتع” (۱۳/۳۸۲) .