وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
آیا این حدیث: (من حج الله عزوجل فلم یرفث و لم یفسق، رجع کیوم ولدته أمه)«هر کس برای رضای خدای عزوجل حج کند، و (هنگام احرام) از آمیزش و امور شهوانی با همسرش پرهیز نماید و معصیت نکند زمانی که از حج باز می‌گردد مانند روزی است که مادرش او را زاییده است».در تناقص بااین ایه: إِنَّمَا التَّوْبَهُ عَلَی اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَهٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیبٍ فَأُوْلَئِکَ یَتُوبُ اللّهُ عَلَیْهِمْ وَکَانَ اللّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿۱۷﴾ النساوحَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَهُمْ کُفَّارٌ أُوْلَئِکَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿۱۸﴾
در آیات مشخص و واضح است که گناه عمد پذیرفته نخواهد شد واما برای بیشتر فامیل هایمان سوال شده که چگونه میشود ادم با یک حج رفتن مثل روزیست که زاده میشود پس گناهان حق الله را شاید خدا ببخشد اما حق الناس چه؟ آیا پاک شدن مثل یک بچه معصوم متضمن از بین رفتن گناه حق الناس میشود؟ برای بسیاری شبهه شده انشالله جواب بنده را بدهید.
الحمدلله،
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «من حج الله عزوجل فلم یرفث و لم یفسق، رجع کیوم ولدته أمه». بخاری (۱۵۲۱) و مسلم (۱۳۵۰).
یعنی: « هر کس به زیارت این خانه (کعبه) بیاید، و با زن خود نزدیکی نکند، و مرتکب معصیت و گناهی نشود، چنان از گناهانش پاک می شود، که گوئی تازه از مادرش متولد شده است».
این حدیث کاملا صحیح است. اما نباید در تفسیر آن شتاب کرد، زیرا منظور در اینجا این نیست که حق الناس هم بخشیده می شود، بلکه نه تنها حق الناس از ذمه شخص حج کننده ساقط نمی شود، بلکه دیگر حقوق واجب نیز از دوش وی ساقط نمی شود؛ مانند: دادن کفارات سوگند یا روزه، وفای به نذرهایی که کرده، پرداخت زکاتی که در ادای آن تاخیر داشته و هنوز نپرداخته است، یا قضای روزه هایی که نگرفته یا خورده است.. و به اتفاق علمای اسلام این حقوق با حج کردن از دوش شخص حج کننده ساقط نمی شود.
بعنوان مثال کسی که چند روز از رمضان را بدون عذر شرعی نگرفته است او به سبب آن گناهکار است و باید آن روزها را نیز قضاء نماید، اما اگر قبل از قضای آن روزها به حج برود، این حج رفتن وی موجب می شود که گناه خوردن روزه بدون عذر وی بخشیده شود ولی موجب نمی شود که قضای آنروزها هم از وی ساقط و برداشته شود! بلکه باید پس از بازگشت آن روزها را حتما قضاء نماید وگرنه در ذمه او باقی می ماند. و همینطور اگر به شخصی بدهکار باشد ولی قبل از ادای بدهی حج رود، بر وی واجب است تا قرضهایش را پرداخت کند وگرنه در ذمه او باقی می ماند، و همینطور دیگر حقوق مردم …
مؤلف کتاب “کشاف القناع” از فقهای حنفیه می گوید: «دمیری گفته: در حدیث صحیح (من حج فلم یرفث ولم یفسق خرج من ذنوبه کیوم ولدته أمه) این حکم مخصوص به گناهانی هستند که تنها متعلق به حق الله هستند، نه حق الناس، همچنین حقوقی که بر خود دارد نیز ساقط نمی شود؛ مثلا کسی که بر او نماز یا کفاره یا همانند آنها لازم شده از او ساقط نمی شود، زیرا اینها حقوق هستند نه گناه، تنها گناه آنها به دلیل تاخیر (در ادای حقوق) است، یعنی نفس (گناه) تاخیر با حج ساقط می شود ولی خود (ادای حقوق) ساقط نمی شود». ”کشاف القناع” (۲/ ۵۲۲) .
و باز ابن نجیم رحمه الله از دیگر فقهای حنفی می گوید: «حج موجب پاک شدن حقوق الله تعالی نمی شود چه رسد به حقوق مردم، و اگر می گوییم: موجب پاک شدن تمامی (گناهان) می شود بدین معنا نیست – چنانکه بسیاری از مردم به اشتباه می پندارند – که قرض و بدهی و قضای نمازها و روزه ها و زکات از دوش او ساقط می شود، چرا که احدی (از علما) چنین چیزی نگفته است..». ”البحر الرائق” (۲: ۳۶۴) .
پس هر کس برای رضای خدا حج کند، بر طبق حدیث فوق چنان رجوع می کند مانند کودکی که هیچ گناهی انجام نداده است، و حتی گناهان عمد او نیز بخشیده خواهد شد، والحمدلله، این از الطاف الهی بر بندگانش است که هر عبادتی را سبب و بهانه ای برای بخشیدن گناه بندگانش قرار داده است.
با این وجود این حکم مشمول حق الناس نمی شود، یعنی ستم ها و یا ناحق هایی که در مورد مردم انجام داده با حج کردن پاک نمی شود، و لازمست تا حقوق مردم را ادا کند و از آنها حلالیت طلب کند، پس اگر مسلمانی قبل از رفتن به حج حقوق مردم را ادا کند و یا موفق شود که حلالیت آنها را کسب کند، در آنصورت اگر جهت رضای خدا حج کند پس خدای متعال نیز از گناهانش می گذرد و او مانند کودکی که هیچ گناهی انجام نداده است رجوع می کند، ولی اگر کسی موفق نشود که از مردم حلالیت کسب کند و یا نتواند حقوق آنها را ادا کند، در آنصورت اگر به حج برود تنها حق الله بخشیده می شود ولی حق الناس در ذمه او باقی می ماند.
خلاصه اینکه نباید در تفسیر حدیث عجله کرد، بلکه شایسته است کسانی که اهل علم نیستند قبل از قضاوت کردن در مورد حدیث ابتدا به شرح آن حدیث توسط علما مراجعه کنند تا بدانند که شارحین حدیث و علمای امت در مورد آن حدیث چه فرموده اند.
و همانگونه که اشاره کردیم؛ تمامی علمای اسلام اتفاق نظر دارند که این حدیث به معنای بخشوده شدن یا پاک شدن حق الناس نیست، و حتی دیگر حقوق واجبه را نیز ساقط نمی کند، تنها علما بر سر یک مسئله اختلاف نظر دارند و آن اینست که:
آیا حج مبرور و مقبول تمامی گناهان کبیره و صغیره (گناهانی که فقط شامل سرپیچی از منهیات خداوندی هستند؛ مانند دروغ گفتن یا زنا و شرابخواری و امثال آنها..) را پاک می کند، یا تنها گناهان صغیره را محو می کند؟
جمهور و اکثر علمای اسلام فرموده اند که: تنها گناهان صغیره پاک می شوند، یعنی نه تنها حق الناس بخشوده نمی شود، بلکه گناهان کبیره نیز بخشیده نخواهند شد و گناهان کبیره تنها با توبه صادقانه و عدم بازگشت به گناه بخشوده می شود.
و به حدیث زیر استدلال کرده اند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: « الصلوات الخمس، و الجمعه إلی الجمعه، و رمضان إلی رمضان مکفرات ما بینهن إذا اجتنبت الکبائر». مسلم (۲۳۳).
یعنی: « نمازهای پنج گانه، و جمعه تا جمعه ای دیگر و رمضان تا رمضانی دیگر گناهانی را که در این میان انجام شده اند محو می کنند، به شرطی که از گناهان کبیره پرهیز شود».
اما بعضی از علما اینرا قبول ندارد، چنانکه امام ابن منذر رحمه الله و دسته ای دیگر از اهل علم گفته اند که از ظاهر حدیث چنین برمی آید که حج مقبول و صحیح تمامی گناهان را می بخشد.
نگاه کنید به: فتاوی اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه والإفتاء ( ۱۱/۱۳ ) .