آیا رضاع کبیر صحیح است ومی شود با شیر خوردن مرد بزرگ از زن نامحرم با او محرم ‏شد؟

الحمدلله،

علما در سن معتبر در مورد تحریم با رضاعت اقوال متعدد و مختلفی دارند و مشهورترین آنها سه قول زیر است:

اول: فقط در دو سال اول شیر خوارگی باعث رضاعت است، و این مذهب جمهور علما از جمله امام مالک و شافعی و احمد و اسحاق و ابی ثور و دو شاگرد ابوحنیفه (ابو یوسف و امام محمد) و اوضاعی است و نیز عمر ابن خطاب و پسرش عبدالله و همچنین ابن مسعود و ابن عباس و ابو موسی اشعری و تمامی زنان پیامبر صلی الله علیه وسلم به جز عایشه است. و دلایل آنها به صورت زیر است:

– «وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَهَ» (بقره ۲۳۳)

یعنی: ‌مادرانی‌که می‌خواهند دوره شیرخوارگی  را بکمال  برسانند دو سال ‌کامل بچه‌های خود را شیر بدهند.

و این ارشاد باری تعالی است برای مادران که بچه های خود را تا دو سالگی شیر بدهند و دلیلی است بر اینکه رضاعتی که باعث محرمیت است، فقط تا دو سال اول نوزاد است.

– حدیث عایشه که در آن پیامبر صلی الله علیه وسلم بر وی داخل می شود و می بیند که ند او مردی است و عایشه به او می گوید این برادر من است و پیامبر صلی الله علیه وسلم  به وی می گوید: «إنما الرضاعه من المجاعه». بخاری ۵۱۰۲٫

یعنی: شیرخوارگی ‌زمانی موثر است که ‌گرسنگی را رفع‌کند.

و این بدین معناست که رضاعتی که باعث محرمیت است در نوزادی می باشد تا اینکه با شیر خوارگی سیر شود.

– حدیث ام سلمه که ‌گوید: پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: « لا یحرم من الرضاع إلا ما فتق   الامعاء، وکان قبل الفطام». (ترمذی)

یعنی: وقتی شیر موجب تحریم می‌شود که به معده برسد و معده از آن تغذیه ‌کند و بدان از غذای دیگر بی‌نیاز شود و پیش از  شیرگرفتن باشد.

– روایت ابن عباس که ‌گفته‌: «لارضاع إلا فی الحولین». (بیهقی)

یعنی: ‌شیرخوارگی تنها از دو سال به پایین است‌.

– و روایت ابن عمر که گفت: رضاعت باعث محرمیت نیست مگر برای کسی که در نوزادی به وی شیر داده شود، و رضاعت برای کبیر (بالغ) صحیح نیست. (صحیح- موطا مالک ۱۲۸۲)

و نیز انکار ازواج پیامبر صلی الله علیه وسلم بر عایشه که رضاعت کبیر را صحیح می دانست.

امام مالک‌گوید: شیرخوارگی بعد از دو سال‌کم و زیادش موثر نیست‌، و بمنزله آب نوشیدن است وگفته‌: اگربچه را پیش ازدو سال ازشیرگرفتند یا بوسیله ازشیر گرفتن از شیر خوردن بی‌نیازگردید، در این صورت شیرخوارگی برای او موجب تحریم نمی‌شود.

دوم: رضاعتی که باعث محرمیت است، فقط در مدت سی ماه صحیح است. و این مذهب ابوحنیفه است و دلیل وی آیه ی زیر است:

« وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا» احقاف ۱۵٫

یعنی: دوران حمل و از شیر بازگرفتنش سى ماه است.

حال امام ابوحنیفه گفته که منظور از حمل، یعنی حمل پس از تولد است، اما این رأی بدون دلیل صحیح نیست و از طرفی آیه اشاره کرده که مدت حمل نوزاد در شکم مادرش و تولدش مجموعا ۳۰ ماه باشد، و چون در جای دیگری می فرماید: « وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَهَ» (بقره ۲۳۳). یعنی: یعنی: ‌مادرانی‌ که می‌خواهند دوره شیرخوارگی  را بکمال  برسانند دو سال ‌کامل بچه‌های خود را شیر بدهند.

این آیه اخیر اشاره کرده که نوزاد دوسال تمام پس از تولد شیر داده شود، بنابراین علما فرموده اند – که از مجموع دو آیه احقاف و بقره) چنین برمی آید که حداقل مدت حمل نوزاد در شکم مادرش شش ماه است، و لذا از آیه ۱۵ سوره احقاف چنین برداشت می شود که شش ماه در دوران حاملگی و بیست و چهار ماه (یعنی دوسال) بعد از تولد نوزاد است، یعنی مجموعه‌ هر دو مدت‌ ـ از هنگام‌ ابتدای‌ بارداری‌ وی‌ تا آن‌گاه‌که‌ طفلش‌ را از شیر باز می‌گیرد ـ سی‌ماه‌ است‌، پس این آیه بیانگر این واقعیت است که حداقل ‌مدت‌ بارداری‌ شش‌ ماه‌ است‌.

سوم: رضاعت در بزرگ سالی نیز باعث محرمیت می شود، یعنی درهر سنی حتی در سن پیری اگرکسی شیر زنی را بخورد، این تحریم برایش ثابت می‌شود وبا بچه‌کوچک هیچ فرقی ندارد و این رأی عایشه همسر پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز می‌باشد. و این مطلب از علی بن ابیطالب وعروه بن الزبیر وعطاء بن ابی رباح نیز روایت شده، و قول لیث بن سعد و عطا و ابن حزم از ظاهریه هم همین است‌. دلیل آنها به صورت زیر است:

پیامبر صلی الله علیه و سلم به سهله دخترسهیل  دستور داد  تا به سالم از پستان خویش  شیردهد و او نیز به وی شیر داد و او را فرزند خود می‌دانست‌.

سالم برده آزاد شده یکی اززنان انصاربود، همانگونه‌که پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز زید را آزاد کرد و به فرزندی خویش پذیرفته بود. دردوره جاهلی عادت برآن بود،‌که پسر خوانده از پدرش ارث می‌برد و فرزند او خوانده می شد. تا اینکه خداوند حکم فرمود: « ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ فَإِن لَّمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ فِی الدِّینِ وَمَوَالِیکُمْ » [الأحزاب: ۵]. «‌آنان را بنام پدران حقیقیشان بخوانید وآن‌کار نزد خداوند به عدالت نزدیکترو بهتر است‌، اگر نام پدرانشان را نمی‌دانستید آنان برادران دینی و موالی شمایند»‌.

سهله همسر ابوحذیفه به خدمت پیامبر صلی الله علیه وسلم آمد و گفت‌: ای رسول خدا ما سالم را فرزند خود خوانده بودیم‌، او پیش من و ‌ابوحذیفه می‌آمد و مرا در جامه کار و لباس مخصوص خانه می‌دید، و حالا می‌دانید که خداوند درباره پسرخوانده‌ها چه فرموده است‌، تکلیف چیست‌؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «أرضعیه خمس رضعات» «‌‌او را پنج بار شیر از پستان خود، باو بدهید»‌. از آن پس بمنزله فرزند شیری اوبود. (فقه السنه سید سابق).

و جواز ام المومنین عایشه بر اینکه بزرگسال می تواند از شیر زنی (بطور غیر مستقیم) بنوشد تا محرمیت ایجاد شود، یک استنباط فقهی (بر اساس این رویداد) بوده است.

ولی مخالفان این رای می گویند: این حدیث و حکم آن منسوخ است.

و بر فرض منسوخ نبودن، آن کار محال، واقعه ای است که مخصوص سهله و سالم بوده است و آن یک حکم خاص برای یک زمان خاص برای یک حالت خاص بود و بر همین اساس دیگر زنان پیامبر صلی الله علیه وسلم استناد عایشه به این رویداد را انکار کرده اند. ( در صحیح مسلم شماره ۱۴۵۳).

قول راجح این است که رضاعت معتبر و موثر در دو سال اول نوزادی است چنانکه جمهور علما بر آن هستند، و انکار همسران پیامبر صلی الله علیه وسلم  بر عمل عایشه رضی الله عنها نیز دلیلی بر نامشروع بودن آن و اختصاص آن حکم خاص برای سهله و سالم بود.

خلاصه اینکه: برای جمهور علما اگرکسی در سن بیش از دو سالگی شیر زنی را بخورد این شیرخوارگی موجب تحریم نمی‌شود و نظر جمهور علما بهمان دلایلی است که گذشت راجح است‌. والله اعلم

همچنین می توانید به فتوای (۹۱۹) نیز مراجعه کنید.

والله اعلم