آیا دعا کردن بعد از نماز های فرض مشروع است؟

در مورد سنت بودن یا بدعت بودن دعای بعد از نماز علما اختلاف نظر دارند؛

برخی از علما مانند ابن تیمیه (در مجموع الفتاوی) و ابن قیم ( در زادالمعاد) و ابن عثیمین (در مجموع الفتاوی) رحمهم الله دعای بعد از نماز را مشروع نمی دانند بلکه آنرا بدعت دانسته اند! اما آنها گفته اند که دعا باید در انتهای نماز باشد یعنی قبل از سلام دادن و در تشهد آخر دعا خوانده شود، شیخ ابن باز رحمه الله نیز (در مجموع الفتاوی) گوید افضل آنست که دعا قبل از سلام و در تشهد آخر صورت گیرد ولی اگر بعد از سلام دادن باشد ایرادی بر آن نیست. اما برخی دیگر از علما دعای بعد از نماز را مستحب و مستجاب می دانند!

علت مناقشه هم مربوط است به حدیث زیر که از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال کردند کدام دعا مستجاب است؟ایشان جواب دادند:

«جوف الیل و دبر الصلوات المکتوبات»یعنی: دعا در دل شب و انتهای نمازهای فرض.(ترمذی ۳۴۹۹) و البانی آنرا صحیح دانسته است.

حال علما در معنای “دبر” اختلاف کرده اند، آن دسته از علما که قائل بر بدعت بودن دعا بعد از سلام دادن و خارج شدن از نماز هستند، گویند که “دبر” به معنای آخر نماز است؛ یعنی قبل از سلام و هنگام تشهد آخر، و برای دلیل خود احادیث دیگری ذکر کرده اند که رای آنها را قویتر می کند.

اما برخی دیگر از علما معنای “دبر” را به معنای بعد از نماز یا بعد از سلام تعبیر کرده اند.

به هر حال بنظر می رسد هرچند که ممکن است دعای بعد از نماز ایرادی نداشته باشد اما افضل آنست که فرد تا می تواند دعاهای خود را در داخل نماز بخواند مانند؛ دعا در رکوع و سجود و میان دوسجده و در تشهد آخر قبل از سلام دادن.

فضاله بن عبید أنصاری که می‌گوید : پیامبر صلی الله علیه وسلم مردی را دید که نماز می‌خواند، و بدون اینکه خدا را ستایش کند و ثنای او را بگوید و بر پیامبرصلی الله علیه وسلم صلوات بفرستد نمازش را تمام کرد، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (عجل هذا) «این عجله کرد» سپس او را صدا زد و به او دیگران فرمود : (إذا صلی أحدکم فلیبدأ بتمجید ربه و الثناء علیه، و لیصل علی النبیصلی الله علیه وسلم، ثم یدعو بما شاء). «هرگاه یکی از شما خواست نماز بخواند ابتدا پروردگارش را به بزرگی یاد کند، او را ثنا گوید و بر پیامبر صلی الله علیه وسلم صلوات بفرستد سپس هر دعایی که خواست بخواند.»ترمذی

از ابن مسعود روایت است که گفت : پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : هرگاه بعد از دو رکعت نشستید بگویید : (التحیات لله و الصلوات و الطیبات، السلام علیک أیها النبی و رحمه الله و برکاته، السلام علینا و علی عباد الله الصالحین، أشهد أن لا إله إلا الله و أشهد أن محمدا عبده و رسوله، ثم لیتخیر أحدکم من الدعاء أعجبه إلیه فلیدع ربه عزوجل) «هر لفظی که بر سلام و ملک و بقاء دلالت کند فقط شایسته خداوند متعال است، و هر دعایی که با آن تعظیم خداوند متعال مقصود باشد فقط لایق خدا است، سلام و رحمت و برکات خدا بر شما ای پیامبر خدا، سلام بر ما و بندگان صالح خدا، شهادت می‌دهم که هیچ معبود بر حقی غیر از خدا نیست و شهادت می‌دهم که محمد بنده و فرستاده اوست. سپس هر دعایی را که دوست دارد اختیار کند و با آن خدای عزوجل را بخواند». متفق علیه

از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (إذا فرغ أحدکم من التشهد الآخر فلیتعوذ بالله من أربع، من عذاب جهنم، و من عذاب القبر و من فقتنه المحیا و الممات، و من شر المسیح الدجال) «هرگاه یکی از شما تشهد آخر را خواند از چهار چیز به خدا پناه ببرد، از عذاب جهنم، و از عذاب قبر، و از فتنه زندگی و مرگ و از شر مسیح دجال».مسلم

اما شخص هر دعایی را می تواند بخواند ولی افضل آنست که دعاهای ماثور را بخواند.

والله اعلم