آیا در همین عصری که از هر ده خانواده پنج آن در فقر زندگی میکنند حج رفتن ضروری است؟

آیا در همین عصری که از هر ده خانواده پنج آن در فقر زندگی میکنند حج رفتن ضروری است؟ اگر نیست پس چرا علما خاموش نشته اند؟ چرا در تبلیغ ایشان دم تغیر مردم نیست؟ چرا یک تعداد از علما خود هم به حج میروند؟

 

الحمدلله،

حج یکی از ارکان اسلام است، چنانکه پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید:

« بُنی الإسـلام علی خمس شهاده أن ‏لا إله إلاَّ الله وأنَّ محمداً رسول الله وإقام الصلاه وإیتاء الزکاه وصوم رمضان وحج البیت لمن ‏استطاع إلیه سبیلاً». [متفق علیه].‏

یعنی: اسلام بر پنج پایه و رکن بنا شده است: شهادت به اینکه هیچ معبود به حقی جز ذات پاک الله تعالی وجود ندارد و گواهی دادن به اینکه محمد صلی الله علیه وسلم بنده و رسول خداست، اقامه ی نماز و دادن زکات و روزه ی رمضان و حج بیت الله برای کسی که توانایی دارد.

جمهور اهل علم بر این رای هستند که حج بر کسی که توانایی آنرا دارد بالفور (و بدون تاخیر انداختن زمان ادای آن) واجب است.

ابن قدامه رحمه الله در کتاب “المغنی” گفت:

“کسی که حج بر وی واجب شود و امکان انجام آنرا نیز داشت، در اینصورت ادای آن بالفور بر وی واجب می شود و برای وی جایز نیست که زمان ادای آنرا به تاخیر بیاندازد ابوحنیفه و مالک رحمهما الله نیز چنین گفته اند. بدلیل این فرموده الله تعالی :

«وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ» (آل عمران/۹۷ )

یعنی: و برای خدا بر مردم است که حج خانه (او) کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان، بی‏نیاز است.” “المغنی” (۳/۲۱۲)

 

بنابراین حج از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و تخلف از آن برای کسی که توانایی مالی و بدنی دارد به هیچ وجه جایز نیست. چرا که یکی از ارکان و پایه های اسلام بمانند نماز و روزه، حج بیت الله است. و هنگامی که توانایی حج کردن برای شخصی مهیاست، پس حج بر او واجب می شود آنهم بصورت واجب عینی، و انجام حج فرض بر صدقه دادن به فقیر اولاتر و مقدمتر است، زیرا نفقه ی آنها بر کسی لازم نیست و صدقه ی شخصی که قصد حج را دارد برای آنها در این حالت مستحب است در حالیکه فرض بر مستحبات مقدمتر است.

پس نباید حج را همسان صدقه به فقرا دانست، زیرا صدقه مستحب است ولی حج فرض دینی و از واجبات و ارکان اسلام می باشد، و مادامیکه شخصی قدرت مالی برای رفت و برگشت به بیت الله (همراه با گذاشتن مقدار مالی برای عیالش جهت تامین نفقه ی آنها) داشته باشد، در آنصورت حج بر او واجب و فرض است و بایستی هرچه زودتر و قبل از آنکه اجل به سراغش بیاید این واجب دینی را انجام دهد در غیر اینصورت ترک حج موجب عقاب اخروی خواهد شد و حج در ذمه اش باقی می ماند.

پس باید متوجه این نکته باشیم که حج بمانند صدقه به فقراء نیست و قطعا حج بر صدقه و کمک به نیازمندان برتری دارد، مگر آنکه کسی که قصد رفتن به حج را دارد شخص فقیری را ببیند که اگر به او کمک نکند ممکن است به هلاکت بیافتد یا به دلیل فقر شدید دچار معصیت گردد، در آنصورت است که علما فرموده اند که می تواند بجای رفتن به حج به آن شخص کمک کند تا از هلاکت و گناه رهایی یابد و برای سال بعد به حج برود. یعنی حتی در این حالت هم حج از ذمه ی شخص خارج نمی شود و این فرضی دینی است که باید و حتما انجام دهد.

شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می گوید:

“و حج بر وجه مشروع از صدقه ای که واجب نیست افضلتر است. اما اگر خویشاوندی محتاج و نیازمند داشت، یا اینکه فقیرانی باشند که نیاز ضروری به کمک مالی دارند، پس در این حال صدقه دادن به آنها افضلتر است. اما اگر هر دو مستحب باشند (یعنی صدقه غیر واجب و حج غیر واجب پیش روی شخص باشد) در اینصورت رفتن به حج افضلتر است، زیرا در حج هم عبادت بدنی وجود دارد و هم عبادت مالی.” “الاختیارات” (۱۱۶) .

باز در این حالت باید همواره افرادی باشند که این فریضه را بجای آورند تا مبادا به بهانه ی کمک به فقرای نیازمند این شعار دینی و این رکن بزرگ اسلام تعطیل و یا کمرنگ گردد، و بلکه بایستی هرسال عده ای از توانمندان به حج بروند تا این فریضه ی دینی انجام گردد و دیگران هم ترغیب گردند.

 

والله اعلم