آیا دادن زکات فطر اغضای خانواده بر عهده ی پدر است؟ زکات مهمان چی؟

اگر شخصی در روز عید فطر خانه ی فامیلش باشد وان شخص زکات فطرش را نداده ایا دادن زکات برعهده ی صاحب خانه است یعنی اینکه زکات فطر مهمان را باید صاحب خانه بدهد یا خیر؟

 

 

 

الحمدلله،

پرداخت زکات فطر بر هر مسلمانی چه کوچک و چه بزرگ، مذکر یا مؤنت فرض عینی است، به یعنی باید تک تک افراد این واجب را به انجام برسانند؛ (به شرطیکه بیش از مخارج یک شبانه روزش، مالک یک صاع ( دو نیم کیلو) خوراکی رایج منطقه (در شب عید) باشد)

در حدیث متفق علیه از ابن عمررضی الله عنهما آمده است که: « فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم زَکَاهَ الْفِطْرِ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِیرٍ عَلَی الْحُرِّ وَالْعَبْدِ وَالذَّکَرِ وَالْأُنْثَی وَالصَّغِیرِ وَالْکَبِیرِ مِنْ الْمُسْلِمِینَ» «رسول خدا صلی الله علیه وسلم یک صاع از خرما یا جو را بر هر مسلمانی ( چه آزاد و چه برده و چه مرد و چه زن و چه کوچک و بزرگ) به عنوان زکات خاتمه رمضان واجب گردانده است».

بر طبق این حدیث؛ بر مرد لازم نیست که زکات فطر همسر و پدر و مادر خود را بپردازد، اما اگر فرزندان وی بالغ باشند، باز لزومی ندارد که زکات آنها را بپردازد، حال چه فقیر باشند و چه غنی، اما اگر فرزندانش نابالغ بودند؛ چنانکه آن بچه ها دارای اموالی بودند پس زکات فطر باید از مالشان داده شود، ولی اگر دارای مال نبودند، پس در اینصورت زکات آنها را بایستی پدرشان پرداخت کند حتی اگر پدر از فرزندان جدا شده و آنها پیش مادرشان و تحت حضانت مادر زندگی کنند.

امام نووی رحمه الله می گوید: “اگر کودک مالی نداشت پس زکات فطر او بر عهده ی پدرش است، و ابن منذر گفته که به اجماع بر پدر لازم است که زکات فطر او را بدهد، اما اگر کودک خود دارای مال بود زکاتش را از آن مال بدهد و این رای ابوحنیفه و محمد و احمد و اسحاق و ابو ثور است”. ‏”المجموع” (۶/۱۰۸) .‏

و اگر کودک پدر نداشت، در آنصورت زکات فطر آنها بر عهده ی مادرشان است یا کسی که سرپرستی آنها را برعهده دارد.

ابن قدامه رحمه الله می گوید: “بر مادر واجب است که زکات فطر بچه هایش را در صورت نبود پدر پرداخت نماید، و این رای ابوحنیفه و شافعی نیز است..” (المغنی ابن قدامه)

اما سرپرست خانواده می تواند زکات اعضای تحت تکفل خود را پرداخت نماید هر چند همانطور که گفته شد بر او واجب نیست مگر در مورد فرزندان نابالغش که مال و دارایی ندارند، همچنین این حکم در مورد فرد مجنون نیز صادق است، یعنی اگر مجنون دارای مال بود، بر سرپرست او لازم نیست که از مال خود زکات وی را بدهد و می تواند از مال او زکاتش را بدهد.

 

و البته برخی از علما فرموده اند که زکات فطر تابع نفقه است؛ یعنی بر پدر یا سرپرست خانواده واجب است که زکات فطر کسانی که نفقه ی آنها بر او واجب است (مانند زن و اولاد) را پرداخت نماید (مگر آنکه خود حاضر شوند از باب تبرع زکات خویش را پرداخت کنند)، اما هرگاه آنها به مال و غنا رسیدند، پرداخت زکات بر سرپرست واجب نیست. (یعنی اگر سرپرست حاضر نشد زکات آنها را پرداخت کند، ترک واجب نکرده است و کسی نمی تواند او را مجبور کند) و این رای ارجحتر است.

همچنین فطریه مهمانان شب و روز عید بر صاحبخانه نیست و همچنین فطریه کسانی که در طول ماه مبارک رمضان در منزل کسی زندگی می‌کنند با اینکه غذای سحری و افطاری نیز تناول می‌کنند، مگر از باب فضیلت و احسان بجای آنها پرداخت کند.

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین