وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
آیا اطعام یتیمان دارالایتام بعنوان کفاره سوگند جایز است؟ و آیا می توان آنها را بعنوان فقیر قلمداد نمود؟ چون آنها پدر و مادر ندارند، و بی کارند، و بسیاری از مردم به آنها صدقه می دهند؟
الحمدلله
کفاره را باید فقط به فقراء و مساکین داد،
و فقراء کسانی اند که مالی ندارند،
و مساکین آنهایی هستند که مال آنها کفایت ضروریات زندگیشان را نمی کند.
اگر کسی کفاره خود را به کسی بدهد که مالش کفایت زندگیش را می کند، آن کفاره درست اداء نشده است.
امام ابن قدامه درباره کفاره سوگند می گوید:
«کسانی که به آنها کفاره داده می شود چهار وصف دارند:
باید از مساکین باشند، و مساکین همان دو صنفی هستند که مستحق زکات هم هستند، و الله متعال در ابتدای اصناف زکات آنها معرفی می کند:
{إنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاکِینِ..}(توبه ۶۰).
فقراء هم مسکین هستند و حتی بیشتر، چون نیاز فقیر از مسکین بیشتر است، … و صرف کفاره به غیر آنها جایز نیست، چه از اصناف زکات باشند یا خیر، زیرا الله متعال امر کردند که برای مساکین باشد، و آنرا مختص آنان کرده، پس به غیر آنها نباید داده شود..».
“المغنی” (۱۰/۳).
پس اگر این افراد یتیم ساکن در دارالایتام مقدار مالی داشته باشند مثلا از طریق صدقات مردم بدست آورده باشند که کفایت زندگیشان کند، در آنصورت بعنوان فقیر یا مسکین قلمداد نمی شوند،
و در نتیجه جایز نیست به آنها کفاره داده شود، ولی اگر محتاج باشند ایرادی ندارد که کفاره به آنها داده شود.
از علمای هیئت دائمی افتاء سوال شد:
یکی از روزها سوگند خوردم و آنرا شکستم، از بازار ده کیسه برنج خریدم که وزن هر کیسه یک و نیم کیلو بود، بعد این کیسه ها را بین ایتام توزیع کردم به هر نفر یک کیسه، این ایتام درآمد ماهیانه ندارند، بلکه آخر هر سال تامین اجتماعی به آنها پولی می دهد، و همینطور بعضی از اهل خیر به آنها صدقات می دهند، آیا کفاره به این شکل صحیح است؟
پاسخ دادند : «اگر حال ایتام آنگونه باشد که در سوال ذکر کردید، آنچه انجام داده اید بعنوان کفاره واجب ان شاء الله کفایت می کند، و در کفاره سوگند شخص مختار است بین اطعام یا لباس دادن یا آزاد کردن برده، و ابتدا یکی از این سه مورد و بعد ۰اگر شخص توانایی آنها را نداشت) نوبت روزه می رسد،
یعنی روزه گرفتن جایز نیست مگر توانایی هیچیک از این سه مورد را نداشته باشد».
“فتاوی اللجنه الدائمه” (۲۳ /۲۲-۲۳) .
و از جناب علامه ابن عثیمین سوال شد:
افراد یتیمی هستند که به آنها از زکات مسلمانان داده می شود، و تامین اجتماعی نیز به آنها پول می دهد، تا جائیکه مقدار آن به حدود یکصد هزار ریال (سعودی) می رسد، آیا می توان زکات را به آنها داد به این حجت که یتیم هستند و کسی را ندارند که نفقه آنها را بدهد؟
پاسخ دادند : «اولا : باید بدانیم که زکات مختص ایتام نیست، زکات مختص فقراء و مساکین و بقیه اصناف (مذکور در آیه ۶۰ توبه است)، و انسان یتیم گاهی غنی است، پدرش برای او مالی به ارث گذاشته که وی را بی نیاز می کند،
و ممکن است از سوی تامین اجتماعی یا جای دیگری به او حقوق ماهیانه داده شود که او را بی نیاز گرداند، و برای همین می گوئیم:
چنانچه یتیم مالی داشته باشد که وی را بی نیاز گرداند، در آنصورت بر سرپرست یتیم واجب است که پول زکات را قبول نکند.
اما صدقه را می توان به یتیمان داد حتی اگر غنی باشند.