آیا اجر حسنات و جرم گناهان در رمضان بیشتر است؟

آیا این صحیح است که جرم گناهان در رمضان بیشتر می شود همانگونه که ثواب حسنات بیشتر می شود؟ و آیا برای این گفته دلیلی شرعی وجود دارد؟

 

الحمدلله،

آری، حسنات و سیئات در زمانها و مکانهای با فضیلت افزایش می یابند، ولی تفاوتی بین افزایش حسنات و افزایش سیئات وجود دارد؛ به اینصورت که: افزایش حسنات هم از لحاظ کمی است و هم از لحاظ کیفی؛ و مراد از کمی: یعنی یک حسنه به ده برابر یا بیشتر تبدیل می شود، و مراد از کیفی: یعنی ثواب هر حسنه (به تنهایی) بزرگتر و بیشتر از اوقات معمولی می شود.

اما افزایش در سیئات فقط از لحاظ کیفی است؛ یعنی گناه آن بزرگتر و مجازات آن شدیدتر از اوقات معمولی خواهد شد، اما یک سیئه و گناه به چند برابر تبدیل نمی شود و همان یک گناه درنظر گرفته می شود. و این از فضل باری تعالی است که یک حسنه را به ده حسنه یا بیشتر تبدیل می کند ولی یک گناه را همان یک گناه درنظر می گیرد. والحمدلله..

مؤلف کتاب ” مطالب أولی النهی ” می گوید: «حسنه و سیئه در مکان فاضل همچون مکه و مدینه و بیت المقدس و سایر مساجد، و نیز در زمان فاضل مانند روز جمعه و ماههای حرام و رمضان افزایش می یابد. در مورد افزایش حسنه اختلاف (نظری) وجود ندارد، اما در مورد افزایش سیئه بعضی از علما به تبعیت از ابن عباس و ابن مسعود آنرا ثابت می دانند… و بعضی از محققین گفته اند: منظور ابن عباس و ابن مسعود در خصوص تضعیف سیئات این بوده که: (فقط) کیفیت آن افزایش می یابد نه کمیت آن ]یعنی فقط جرم و مجازات آن بیشتر می شود ولی چند برابر نمی شود[». مطالب أولی النهی (۲/۳۸۵)‏.

همچنین علامه عبدالعزیز ابن باز رحمه الله می گوید: «.. و بر مسلمان لازمست که در هر وقت و زمانی زیاد توبه و استغفار نماید، اما اوقات با همدیگر اختلاف دارند، مثلا ماه رمضان افضلترین ماه سال است، و ماه مغفرت و رحمت و رهایی از آتش است، پس هرگاه ماه و مکان فاضل باشند حسنات در آن بیشتر می شوند، و گناه سیئات نیز در آن بزرگتر هستند، پس گناه سیئه در رمضان بزرگتر از دیگر ماهها است، همانگونه که ثواب عبادت و طاعات در رمضان نزد خدای متعال بیشتر از دیگر ماهها است. پس اگر رمضان با این منزلت که طاعات در آن فضل بزرگ و افزایش زیادی می یابد، و گناه معاصی در آن شدیدتر و بزرگتر از دیگر ماهها است، لذا بر هر مسلمانی لازمست تا این ماه مبارک را با انجام طاعات و اعمال صالحه و با دست برداشتن از گناهان مغتنم شمارد، چه بسا خدای متعال بر وی منت گذاشته و طاعتش را قبول کرده و وی را بر استقامت در حق توفیق دهد.

اما (جرم) گناه همیشه همانند خودش خواهد بود یعنی نه در رمضان و نه در ماه دیگری (از نظر) عدد افزایش نمی یابد (و چند برابر نمی شود)، ولی حسنه به ده برابر و بیشتر تبدیل می شود؛ به دلیل فرموده خدای عزوجل در سوره انعام: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَهِ فَلا یُجْزَی إِلا مِثْلَهَا وَهُمْ لا یُظْلَمُونَ» الأنعام / ۱۶۰‏. یعنی: هر کس کار نیکی بجا آورد، ده برابر آن پاداش دارد، و هر کس کار بدی انجام دهد، جز بمانند آن، کیفر نخواهد دید؛ و ستمی بر آنها نخواهد شد.

و آیات در این معنی زیاد هستند.

و همینطور در مکان فاضل مانند حرمین شریفین (مسجدالحرام و مسجدالنبی) که (حسنات) در آن دو مکان هم در کمیت و هم در کیفیت افزایش زیادی می یابند، ولی سیئات در زمان و مکان فاضل تنها از لحاظ کیفیت افزایش می یابد نه کمیت.. والله ولی التوفیق». “مجموع فتاوی ومقالات متنوعه” (۱۵/۴۴۶).‏

و علامه ابن عثیمین می گوید: «حسنه و سیئه در مکان و زمان فاضل افزایش می یابند:

ولی حسنه با کم و کیف افزایش می یابد، اما سیئه تنها با کیف افزایش می یابد نه با کم، زیرا خدای تعالی در سوره انعام که سوره ای مکی است فرموده: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَهِ فَلا یُجْزَی إِلا مِثْلَهَا وَهُمْ لا یُظْلَمُونَ» الأنعام / ۱۶۰‏. یعنی: هر کس کار نیکی بجا آورد، ده برابر آن پاداش دارد، و هر کس کار بدی انجام دهد، جز بمانند آن، کیفر نخواهد دید؛ و ستمی بر آنها نخواهد شد. و فرمود: « وَمَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ» الحج/۲۵٫ یعنی: و هر کس بخواهد در این سرزمین (مسجدالحرام) از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند، ما از عذابی دردناک به او می‏چشانیم. (در آیه خداوند متعال) نفرمود: برایش چند برابر می کنیم. بلکه فرمود: « نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ » یعنی: عذابی دردناک به او می‏چشانیم. پس افزایش سیئه در مکه یا در مدینه افزایش در کیفیت است (نه در کمیت). به این معنی که درد و عذاب شدیدتر می شود، به دلیل فرموده خداوند متعال: « وَمَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ» الحج/۲۵٫ یعنی: و هر کس بخواهد در این سرزمین (مسجدالحرام) از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند، ما از عذابی دردناک به او می‏چشانیم. ‏”الشرح الممتع” (۷/۲۶۲)‏.

 

خلاصه اینکه: بر طبق نصوص شرعی در مکانها و زمانهای بافضیلت هر عمل نیک به ده برابر یا بیشتر افزایش می یابد ولی این افزایش در عدد مخصوص مکانها و زمانهای فاضل نیست بلکه در اوقات و زمانهای دیگر هم چند برابر می شود، ولی در مکانها و زمانهای فاضل ضمن اینکه ده برابر می شود، اجر و ثواب هر یک حسنه هم افزایش می یابد، یعنی در مکانها و زمانهای فاضل انجام یک عمل نیک هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت افزایش می یابد.

ولی سیئات و گناهان در زمانها و مکانهای بافضیلت تنها از لحاظ کیفیت افزایش می یابند، یعنی تنها عذاب و مجازات گناه بزرگتر و شدیدتر می شود ولی از لحاظ عدد چند برابر نمی شود.

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین