آیات محکمات

خداوند متعال می­فرماید: «مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ»

محکمات در آیات قرآن، آیاتی هستند که تاویل آنها دانسته شده و معنای آن فهمیده می­شود و هیچ ابهام و پوشیدگی در آنها نیست و تنها احتمال یک تاویل (تفسیر و معنی) را دارند و معانی آنها بسیار واضح و روشن و آشکار است و هیچ پوشیدگی و ابهامی در آنها نیست و شباهتی به غیر خود ندارند و به آنها ایمان آورده شده و عمل می­شود و حجت پروردگار در آنهاست. نیز عصمت بندگان از اختلاف و فرقه فرقه شدن و دفع خصوم و باطل در آنها می­باشد. و گفته شده مثال آن سوره­ی فاتحه است که نماز جز با آن صحیح نیست و مانند سوره­ی اخلاص که جز توحید در آن نیست.

و ابن عباس می­گوید: محکمات این کلام الهی در سوره­ی انعام است: «قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئاً وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناًوَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلاَدَکُم مِّنْ إمْلاَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَإِیَّاهُمْ وَلاَ تَقْرَبُواْ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذَلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ * وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْیَتِیمِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ الْکَیْلَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ لاَ نُکَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَى وَبِعَهْدِ اللهِ أَوْفُواْ ذَلِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ * وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ذَلِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (انعام: ۱۵۱) «بگو: بیایید آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده است، برای‌تان بخوانم: آنکه چیزی را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر نیکی کنید و فرزندان‌تان را از (بیم) فقر نکشید، ما شما و آن‌ها را روزی می‌دهیم؛ و به (کارهای) زشت و ناشایست آنچه آشکار باشد یا پنهان نزدیک نشوید و کسی را که الله (کشتنش) را حرام کرده است، جز به حق، نکشید؛ این چیزی است که الله شما را به آن سفارش نموده است، باشد که خِرد ورزید. * و به مال یتیم نزدیک نشوید، مگر به نیکو‌ترین وجهی (که برای اصلاح باشد)، تا به سن رشد خود (و بلوغ) برسد و (حقِ) پیمانه و وزن را به عدالت ادا کنید، ما هیچ­کس را جز به ‌اندازه توانش تکلیف نمی‌کنیم. و هرگاه سخن گویید (یا داوری کنید و یا شهادت می‌دهید)، پس عدالت را رعایت کنید، حتی اگر در مورد نزدیکان (شما) بوده باشد. و به عهد و پیمان الله وفا کنید، این چیزی است که الله شما را به آن سفارش نموده است تا متذکر شوید. * و این راه مستقیم من است، پس از آن پیروی کنید و از راه‌های (پراکنده) پیروی نکنید که شما را از راه الله دور می‌کند، این چیزی است که الله شما را به آن سفارش نموده است، شاید پرهیزگار شوید».

و این کلام الهی در مورد بنی اسرائیل می­باشد که: «وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً» (اسراء: ۲۳) «و پروردگارت (چنین) مقرر داشته است که: جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید».

و گفته شده منظور از محکمات، آیات ناسخ و حلال و حرام و حدود و میراث می­باشد. گویا که آیه محکم نفس انسان را استوار نموده و از جولان (به این سو و آن سو) باز می­دارد و آن­را در رسیدن به مصالح خود ضابطه­ مند می­کند.