آمیختن حقوق مختلف با یکدیگر

چنین عملکردی برای برخی از اصحاب رسول خدا  صلی الله علیه و سلم اتفاق افتاد. از ابوجحیفه از پدرش روایت است که می گوید: رسول خدا  صلی الله علیه و سلم میان سلمان [۱] و ابودرداء[۲] پیمان اخوت و برادری بست. از عون بن ابی جحیفه از پدرش روایت است که می گوید: «رسول خدا  صلی الله علیه و سلم میان سلمان و ابودرداء پیمان برادری ایجاد نمود. روزی سلمان ابودرداء را ملاقات کرد و ام درداء[۳] را ژولیده و ژنده پوش یافت. پرسید: چرا ژنده پوش و ژولیده ای؟ گفت: برادرت ابودرداء به زندگی دنیا نیازی ندارد. سپس سلمان غذایی درست کرد و برای ابودردا آورد. سلمان گفت: غذا بخور. ابودرداء گفت: من روزه هستم. سلمان گفت: تا تو نخوری من نیز نخواهم خورد. سرانجام سلمان غذا خورد. چون شب شد و هنگام خواب فرا رسید، ابودرداء برخاست تا عبادت کند. سلمان گفت: بخواب. ابودرداء کمی خوابید و دوباره برخاست تا عبادت کند. سلمان گفت: بخواب؛ وقتی شب به آخر رسید، سلمان به ابودرداء گفت: اکنون بلند شو؛ آنگاه هر دو نماز شب خواندند. سپس سلمان به ابودرداء گفت: پروردگارت بر تو حقی دارد. حق هر صاحب حقی را ادا کن. سپس ابودرداء نزد رسول خدا آمد و ماجرا را تعریف کرد. رسول خدا  صلی الله علیه و سلم فرمودند: «صدق سلمان»: «سلمان راست گفته است».[۴]

حافظ بن حجر می گوید: «این حدیث بیانگر جواز نهی از مستحبات می باشد. و این زمانی است که این مستحبات منجر به خستگی و ملالت و ضایع شدن حقوق واجب یا مستحبی شود که انجام آن ترجیح دارد».[۵]

[۱] – سلمان فارسی، صحابی، از اولین اصحاب؛ عمری طولانی داشت. داستان اسلام آوردن وی عجیب است چنانکه از مجوسیت به نصرانیت و پس از آن به اسلام روی آورد. ولایت امارت مدائن را بر عهده داشت و فردی متواضع و فروتن بود و بسیار صدقه می داد و در مدائن در سال ۳۶ هجری وفات نمود. سیر اعلام النبلاء: ۱/۵۰۵؛ الاصابه: ۴/۲۲۳؛ الاعلام: ۳/۱۱۲

[۲] – عویمر بن مالک بن قیس بن امیه انصاری خزرجی ابودرداء؛ صحابه ای که پیش از بعثت در مدینه تاجر بود. اما تجارت را برای عبادت رها کرد. او عهده دار قضاوت در میان خزرجی ها بود. و یکی از کسانی بود که با حفظ قرآن در جمع آن شرکت داشت. وی در سال ۳۲ هجری در سرزمین شام فوت نمود. از او ۱۷۹ حدیث روایت شده است. نگا: سیر اعلام النبلاء: ۲/۳۳۵؛ الاصابه: ۷/۱۸۲، الاعلام: ۸/۹۸

[۳] – خیره بنت ابی خدر، زنی از صحابه که معروف به ام درداء می باشد. احادیثی را از رسول خدا  صلی الله علیه و سلم و همسرش حفظ کرده است. و جمعی از تابعین از او روایت کرده اند. حدود سال ۳۰ هجری در شام فوت نمود. نگا: الاعلام: ۲/۳۲۸

[۴] – بخاری: ۴/۴۹؛ ترمذی: ۲۴۱۳

[۵] – فتح الباری: ۴، ص: ۲۱۲؛ و نگا: الموافقات، شاطبی: ۲/۱۴۳-۱۴۶