آداب کار و عمل (۳)

کار و تلاش برای کسب روزی آدابی دارد که بهتر است هر مسلمانی بدان آراسته گردد، از جمله‌ی این آداب:

داشتن نیت:

هدف انسان مسلمان از کاری که می‌کند سیر داشتن بدن خویش از روزی حلال و بازداشتن آن از مال حرام و کسب نیرو و توان عبادت و آبادی زمین را جستجو می‌نماید.

عدم تأخیر در کار:

فرد مسلمان کارها را سر وقتشان به انجام رسانیده و تاخیر را جایز نمی‌داند. پیشینیان گفته‌اند: کار امروز را به فردا مسپار!

سحر خیزی:

پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (اللهم بارک لأمتی فی بکورها) [ترمذی و ابن ماجه و احمد] یعنی: «بار خدایا! به صبحگاهان امتم برکت ده!»

جدیت در کار:

فرد مسلمان با جدیت و شور و نشاط و بدون کسالت و تنبلی سر کار حاضر می‌شود که «بی‌رنج گنج میسر نمی‌شود».

دقت و درستی در کار:

انسان مسلمان درحد توان کارش را به درستی و به خوبی انجام می‌دهد. پیامبر صلى الله علیه وسلم در این رابطه می‌فرماید: (إن الله یحب إذا عمل أحدکم عملا أن یتقنه) [بیهقی] یعنی: «خداوند دوست می‌دارد که چنانچه کاری کردید در آن دقت و درستی را کاملاً رعایت نمایید.» همچنین آن حضرت صلى الله علیه وسلم فرموده است: (إن الله کتب الإحسان على کل شیء، فإذا قتلتم فأحسنوا القتله، وإذا ذبحتم فأحسنوا الذبح، ولْیَحُدَّ أحدُکم شفرته؛ فلْیُرِح ذبیحته) [مسلم] یعنی: «هر آئینه خداوند احسان و نیکی را بر هر چیز واجب نموده است، پس چون کشتید، نیکو بکشید و چون حیوانی را ذبح نمودید، نیکو ذبح کنید، باید که یکی از شما تیغ خود را تیز کند و ذبیحهء خود را راحت نماید.»

تواضع:

الکبر فی الأمور کلها مذموم، وقد حذر منه النبی صلى الله علیه وسلم فقال: (لا یدخل الجنه من کان فی قلبه مثقال حبه من خردل من کبر) [ابوداود و ترمذی و احمد] یعنی: «آنکه به اندازهء یک ذره کبر در دلش باشد، به بهشت داخل نمی‌گردد.» چه خوب است که هر رئیس و کارفرمایی در برابر زیردستانش فروتنی پیش گیرد و زیردستان در کارها همیار و مددکار رئیس شان باشند. بهترین الگوی ما رسول خدا صلی الله علیه وسلم است که با اصحاب در کارها مشارکت کرده و در منزل نیز با فروتنی تمام کمک و مساعدت می‌فرمود.

کار و عمل دنیا نباید ما را از عبادت و اطاعت پروردگار بازدارد:

هر مسلمانی برای کسب رزق و روزی حلال و پاک برای خانواده‌اش کار می‌کند و در انجام این کار به تحقق فرمان خداوند ایمان دارد که می‌فرماید: ﴿فَٱمۡشُواْ فِی مَنَاکِبِهَا وَکُلُواْ مِن رِّزۡقِهِۦۖ وَإِلَیۡهِ ٱلنُّشُورُ ١۵﴾ [الملک: ۱۵] یعنی: «پس در فراخناى آن رهسپار شوید و از روزى [خدا] بخورید و رستاخیز به سوى اوست».

از آنجا که نفس کار و تلاش برای کسب روزی حلال و اجتناب از گدایی عبادت می‌باشد، طبیعتاً ما را از اطاعت از خداوند که به سایر عبادات نیز امر فرموده است بازنخواهد داشت.

دوری از حرام:

کاری که یک مسلمان برای امرار معاش انتخاب می‌کند، با اصول شرعی نباید مخالفتی داشته باشد. مثلاً انسان مسلمان و معتقد هرگز در یک کارگاه شراب سازی و یا چیزی مانند آن کار نمی‌کند.

امانت‌داری:

شخص مسلمان در کارها امانت را رعایت نموده و نیرنگ و خیانت روا نمی‌دارد و تقاضای رشوه نمی‌کند. از اسرار کاری خود محافظت نموده و کارش را به بهترین وجه ممکن انجام می‌دهد. به همین ترتیب صاحب کار هم باید از حقوق کاگرانش دفاع نموده و آن را محترم بشمارد. مزد آنان را به درستی پرداخت نموده و ظلم ننماید و از آن‌ها بیش از طاقتشان کار نکشد. همچنین نیازهای سلامتی و اجتماعی آنان را فراهم سازد.