آداب لباس

یکی از صحابه نزد رسول الله صلى الله علیه و سلم آمد و انگشتر طلا در انشگت داشت. پیامبر صلى الله علیه و سلم دست او را گرفت و انگشتر را از انگشتش بیرون کشیده و بر زمین انداخت و فرمود: (یعمد أحدکم إلى جمره من نار فیجعلها فی یده) یعنی: «یکی از شما می خواهد که آتش بدست خود کند.» سپس از وی دور شد. برخی به او گفتند: انگشترت را بردار و آن را بفروش. گفت: نه، به خدا سوگند! که آن را پیامبر صلى الله علیه و سلم دور افکنده است.

***

عرب قبل از اسلام، در حالی که لخت می شدند، به دور کعبه طواف می نمودند و هدف آنان از این کار برهنه گشتن از همه ی لباس هایی بود که در آن نافرمانی خداوند متعال را کرده اند. وقتی اسلام آمد، تأکید کرد که آنچه مهم است پاکی درون و آراستگی جسم با لباس و زینت شایسته می باشد، و خداوند می فرماید: {یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد} یعنی: «اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگیرید.» [اعراف: ۳۱]

یک روز پیامبر صلى الله علیه و سلم که با یارانش نشسته بود، به آنان سفارش نمود که: (“لا یدخل الجنه من کان فی قلبه مثقال ذره من کبر”. فقال رجل: إن الرجل یحب أن یکون ثوبه حسنًا ونعله حسنه.) یعنی: «آنکه در دلش به اندازه ی ذره ای کبر باشد، داخل بهشت نمی شود.
کسی گفت: شخصی دوست می دارد که جامه اش و کفشش نیکو باشد!»
رسول خدا صلى الله علیه و سلم بدینگونه برایش توضیح داد که آراستگی ظاهر و زیبایی لباس در دین اسلام امری پسندیده و نیکو می باشد و جزو تکبر محسوب نمی شود و فرمود: (إن الله جمیل یحب الجمال. الکِبْرُ بطر الحق (إی إنکاره) وغمط الناس (أی احتقارهم)) یعنی: «خداوند زیبا است و زیبائی را دوست می دارد. کبر سرکشی در برابر حق و حقیر شمردن مردم است.» [مسلم]

مسلمان می داند که لباس های وی نعمتی از جانب خداوند متعال می باشد تا بواسطه ی آن عورت های خویش را پوشانده و از گرما و سرما محفوظ بمانند، خداوند می فرماید: {وجعل لکم سرابیل تقیکم الحر} یعنی: «براى شما تن‏پوشهایى مقرر کرده که شما را از گرما [و سرما] حفظ مى‏کند.»  [نحل: ۸۱]

همچنین می فرماید: {یا بنی آدم قد أنزلنا علیکم لباسًا یواری سوءاتکم وریشًا ولباس التقوى ذلک خیر ذلک من آیات الله لعلهم یذکرون} یعنی: «اى فرزندان آدم در حقیقت ما براى شما لباسى فرو فرستادیم که عورتهاى شما را پوشیده مى‏دارد و [براى شما] زینتى است و[لى] بهترین جامه [لباس] تقوا است این از نشانه‏هاى [قدرت] خداست باشد که متذکر شوند.»  [اعراف: ۲۶]

این آیات به اهمیت لباس، که انسان خویش را بدان می پوشاند، رهنمون گشته و بیان می دارد که بهترین پوشش برای نفس انسان همان تقوای الهی است. از آن جهت که تقوا فرد را از غذاب و خشم خداوند محفوظ می دارد، همانگونه که لباس انسان را از گرما و سرما حفظ می کند.

به قول شاعر:

“إذا المرءُ لم یلبسْ ثیابًا من التُّقـى
تقلب عُریانًا وإن کـأن کـاسـیـا
وخیر لـباس المـرءِ طاعه ربـه
ولا خیـر فیمن کان لله عـاصــیا”

معنی شعر:
«چو جامه ی پارسایی بر تن نپوشی
هر چند جامگان فاخر به تن کنی برهنه ای
چه جامه ای از بندگی پروردگار بهتر است؟
و چه برهنگی از گردنکشی اش ناپسندتر؟»

یا به قول سعدی رحمه الله:
« تن آدمی شریف است به جان آدمیت
نه همین لباس زیباست نشان آدمیت.»

اکنون می رسیم به مجموعه آدابی که مورد اهتمام هر مسلمانی در طرز پوشیدن لباس و پوشاک خود می باشد:

عدم فخر فروشی به آن:

مسلمان کاری نمی کند که لباس هایش به وسیله ی مباهات و فخر فروشی او تبدیل گردند. البته تمایل به پوشیدن لباس و جامه ی زیبا دلیل بر فخر فروشی فرد نمی باشد. عده ای از صحابه رضی الله عنهم چنان گمان می کردند که این کار نشانه ای است بر فخر فروشی و خودپسندی آنان و از این موضوع اندهگین بودند، ولی رسول خدا صلى الله علیه و سلم آنان را با این گفته آسوده خاطر نمود که: (إن الله جمیل یحب الجمال) یعنی: «خداوند زیبا است و زیبائی را دوست می دارد.» [مسلم]

میانه روی:

لزومی ندارد که مبالغ هنگفتی برای خرید لباس هزینه شود، چون اینکار اسراف به حساب می آید، و البته بهتر است که زیاد هم ارزان قیمت نبوده و در حد متوسط باشد. میانه روی در هرکاری پسندیده و مطلوب می باشد.

پوشش مناسب فرد:

نباید زنان لباس مردانه بپوشند و همچنین برای مردان نیز درست نیست که البسه ی زنانه به تن نمایند. در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و سلم آمده است: (لعن رسول الله صلى الله علیه وسلم الرجل یلبس لِبسه المرأه، والمرأه تلبس لِبسه الرجل) یعنی: «رسول الله صلی الله علیه و سلم مردی را که لباس زنانه بپوشد و زنی را که لباس مردانه بپوشد، لعنت نمود.» [أبو داود]

مردان از پوشیدن لباس ابریشم و زیور آلات طلا خودداری نمایند:

آن حضرت صلى الله علیه و سلم می فرماید: (حُرِّم لباس الحریر والذهب على ذکور أمتی، وأحل لإناثهم) یعنی: «لباس ابریشمین و طلا بر مردان امتم حرام گردانیده شده و برای زنهای شان حلال ساخته شده است.» [احمد و ترمذی]

زیبایی و تناسب لباس:

تناسب و اندازه ی مناسب لباس نیز اهمیت زیادی دارد. کسی با قامت کوچک لباس های بزرگ و یک فرد هیکلی لباس های کوچک را نپوشد تا موجب استهزاء نگشته و همچنین رنگ آن نیز متناسب با سن و سال افراد باشد.

بخشیدن لباس ها:

مسلمان گاهی لباس خویش را برای تقرب به خداوند متعال به نیازمندان می بخشد. رسول خدا صلى الله علیه و سلم می فرماید: (ما من مسلم کسا مسلمًا ثوبًا إلا کان فی حفظٍ من الله ما دام منه علیه) یعنی: «مسلمانی نیست که مسلمان دیگری را لباس بپوشاند مگر آنکه تا زمانیکه لباس بر تن اوست در حفظ خداوند است.» [ترمذی]

پوشیدن لباس های سفید رنگ:

پیامبر خدا صلى الله علیه و سلم می فرماید: (البسوا من ثیابکم البیاض؛ فإنها أطهر وأطیب، وکَفِّنوا فیها موتاکم) یعنی: «لباسهای سفید خود را بپوشد که آن از بهترین جامه های شما است و مرده های خود را در آن کفن کنید.» [نسائی] این فرمان بر سبیل استحباب و پسندیده بودن نمی باشد و نه برای الزام و اجبار. درنتیجه منعی ندارد که انسان دیگر رنگ های مناسب خود را نیز بپوشد.

تشکر و سپاس از خداوند به خاطر لباس تازه:

رسول الله صلى الله علیه و سلم وقتی لباس جدیدی می پوشید، آن را با نامش؛ پیراهن، جامه یا عمامه، صدا نموده و می فرمود: (اللهم لک الحمد. أنت کسوتَنیه أسألک من خیره وخیر ما صُنع له، وأعوذ بک من شره وشر ما صنع له) یعنی: «بار خدایا! سپاس تو را. تو آن را بمن پوشانیدی از تو خیر آن و خیر آنچه را که برای آن ساخته شده می طلبم و به تو از شر آن و شر آنچه که برای آن ساخته شده پناه می برم.» [ابوداود و ترمذی]

مسلمان پروردگارش را بخاطر نعمت لباس و پوشاک خویش سپاس گفته و این دعا را می خواند: (الحمد لله الذی کسانی ما أواری به عورتی وأتجمل به فی الناس) یعنی: «سپاس خدایی راست که به من لباسی پوشانیده که بوسیله ی آن اعضای خود را مستور دارم و در میان مردم زیبایی حاصل کنم.» [ترمذی]

اصحاب پیامبر صلى الله علیه و سلم وقتی لباس تازه ای می پوشید، به او می گفتند: کهنه اش کنی و خداوند دوباره ات عطا نماید. رسول خدا صلى الله علیه و سلم عمر بن خطاب -رضی الله عنه- را دید که لباسی نو بر تن کرده است، به او فرمود: (البس جدیدًا، وعش حمیدًا، ومت شهیدًا) یعنی: «لباس نو بپوشی، و خوشنام و عاقبت بخیر بزی، و مردنت با شهادت باشد.» [ابن ماجه و احمد و ابن سنی]

نخست از سمت راست برتن نمودن لباس:

مسلمان لازم است که برای خیر و برکت بیشتر، هنگام پوشیدن لباس نخست، آن را از سمت راست برتن نماید. پیامبر صلى الله علیه و سلم در هر کاری به سمت راست التفات بیشتری داشت. [متفق علیه] و زمانی که خواست آن را از تن بیرون کند، از سمت چپ آغاز نماید.

ذکرهای هنگام درآوردن لباس:

هنگام بیرون آوردن لباس:

“باسم الله الذی لا إله إلا هو.” پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید: (سَتْرُ ما بین أعین الجن وعَوْرات بنی آدم إذا وضع أحدهم ثوبه أن یقول: باسم الله) یعنی: «پرده ی میان دیدگان اجنه و عورت آدمیان آنست که گفته شود: به نام خدا.» [طبرانی]

نظافت پوشاک:

مسلمان سعی می کند که لباس هایش زیبا و پاک باشند و آن ها را اتو می کند. پاکی لباس به فرد احترام و وقار لازم را در جمع می بخشد.

عطر و خوشبویی:

هرگاه کسی عطر یا خوشبویی را به پیامبر صلى الله علیه و سلم می داد، آن حضرت صلی الله علیه و سلم آن را رد نمی کرد. آن حضرت صلی الله علیه و سلم بوی خوش را دوست داشت و می فرمود: (حبب إلی من الدنیا النساء والطیب) یعنی: «از دنیا زن و بوی خوش را دوست می دارم.» [نسائی]

پوشش زنان:

زن مسلمان پایبند به پوشش اسلامی بوده و لباسی را به تن می کند که عورت و بدنش را بپوشاند و از پوشیدن لباس های کوتاه یا نازک یا تنگ که باعث فتنه و افروختن آتش شهوت می شوند اجتناب می کند.

پوشیدن لباس ها در روزهای جمعه و عیدین:

رسول خدا صلى الله علیه و سلم می فرماید: (من اغتسل یوم الجمعه فأحسن طهوره، ولبِس من أحسن ثیابه، ومسَّ ما کتب الله له من طیب أهله، ثم أتى الجمعه، ولم یلْغُ (لم یخطئ ولم یقل قولا باطلا) ولم یفرِّق بین اثنین: غُفِرَ له ما بینه وبین الجمعه الأخرى) یعنی: «هیچ مردی نیست که در روز جمعه غسل نموده و به قدر توانائی خویش پاکی کند و از روغنش روغن مالی نموده یا از خوشبویی موجود در خانه اش استفاده کند، سپس به نماز جمعه آمده و لغو (اشتباه و سخن باطل) نکند و بین دو نفر جدائی نیافکند، مگر اینکه گناهش از این جمعه تا جمعه ی دیگر بخشیده می شود.» [ابوداود و ابن ماجه و احمد]

حضرت حسن -رضی الله عنه- می فرماید: رسول خدا صلى الله علیه و سلم به ما می فرمود تا در روزهای عید بهترین لباس هایی را که داشتیم را پوشیده و بهترین عطرهایمان را استعمال نموده و گرانبهاترین قربانی های ممکن را قربانی کنیم. [حاکم]

مترجم: مسعود