آداب زیارت قبور (۲)

زیارت قبور آدابی دارد که فرد مسلمان آن را رعایت می‌نماید، از جمله:

به خاطر آوردن نیت:

مسلمان از زیارت خویش خوشنودی خداوند متعال و اصلاح تباهی قلب خویش و سلام کردن بر مردگان و دعای خیر برایشان و… را در نظر دارد.

هنگام ورود به قبرستان ابتدا سلام نماید:

پیامبر صلى الله علیه وسلم وقتی بسوی قبرستان بیرون می‌رفت به یارانش می‌فرمود تا بگویند: (السلام علیکم أهل الدیار من المؤمنین والمسلمین، ویرحم الله المستقدمین منا والمستأخرین، وإنا إن شاء الله بکم لاحقون) یعنی: «سلام بر شما باد، اهل این منزل از مؤمنان و مسلمانان، و خداوند بر گذشتگان شما و آیندگان ما رحم کند و هرگاه خدا بخواهد بشما می‌پیوندیم». [مسلم]

ننشستن و راه نرفتن بر روی قبرها:

مسلمان باید بهوش باشد که بر روی قبرها ننشیند، به آن‌ها تکیه نکند و بر آن‌ها راه نرود، چون پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم فرموده‌اند: (لأن یجلس أحدکم على جمره فتحرق ثیابه فتخلص إلى جلده، خیرٌ له من أن یجلس على قبر) یعنی: «اگر یکی از شما بالای شعله‌ی آتش بنشیند و جامه‌اش را سوزانیده و به پوستش برسد، برایش بهتر از آن است که بر قبری بنشیند». [مسلم]

تبرک نگرفتن از قبور:

جایز نیست که از قبرها تبرک بجوییم یا آن‌ها را مانند برخی افراد نادان از عوام ببوسیم. بلکه راهنمای هر مسلمانی فرمایش رسول الله صلى الله علیه وسلم است که: (إذا سألتَ فاسأل الله، وإذا استعنت فاستعن بالله) یعنی: «اگر چیزی می‌خواهی از خدا بخواه، و اگر یاری می‌جویی از خدا بجو!» [ترمذی]

روا نبودن خنده و بازی در قبرستان:

خنده و تفریح در قبرستان نشانه‌ی قساوت قلب بوده و قبرستان حرمتی دارد که مسلمان را از از تفریح و یاوه گویی در آن برحذر می‌دارد. قبرستان جای یادآوری مرگ است و مکان عبرت و پند آموزی است.

تمجید از درگذشتگان و بیان نیکی‌ها آنان:

دشنام دادن به مردگان و بیان بدی‌های آنان درحالیکه بر دین اسلام درگذشته‌اند جایز نیست. پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (لا تسبُّوا الأموات، فإنهم قد أفْضوا إلى ما قدَّموا (انتهوا من أعمالهم فی الدنیا) یعنی: «مردگان را دشنام ندهید، زیرا آنان به آنچه پیش فرستادند، رسیدند (اعمالشان در دنیا به پایان رسیده است)» [بخاری] و همچنین می‌فرماید: (لا تذکروا هَلْکاکم (أمواتکم) إلا بخیر) یعنی: «مردگانتان را جز به نیکی یاد نکنید». [نسائی]

درست نبودن خواندن نماز در قبرستان یا نماز خواندن رو به قبرها:

پیامبر صلى الله علیه وسلم از نماز خواندن در قبرستان یا روی نمودن به آن‌ها در نماز نهی کرده است. از ابن عمر -رضی الله عنهما- روایت شده که می‌گوید: (نهى رسول الله صلى الله علیه وسلم أن یصلی فی سبع مواطن: فی المزبله، والمجزره، والمقبره، وقارعه الطریق، والحمَّام، ومعاطن الإبل، وفوق الکعبه) یعنی: «رسول خدا صلی الله علیه وسلم در پنج جا از خواندن نماز نهی فرموده است: در زباله دانی، کشتارگاه، گورستان، بر شاهراه‌ها، خوابگاه شتران و بر بام کعبه». [ابن ماجه]

سلام کردن هنگام ترک آن جا و گرفتن پند و موعظه از آن:

مسلمان در حالی از زیارت قبرستان بازمی گردد که قلبی پر از نرمش و ایمان دارد و سعی در اعمال صالح و اطاعت از خداوند سبحان و پایبندی به اوامر او و اجتناب از محرماتش را دارد.

به این ترتیب زیارت قبرستان دیدگاه مسلمان در مورد دنیا را تغییر داده و آن را متعادل تر می‌سازد. انسان با نظر پندگیری و عبرت آموزی به قبرها می‌نگرد و به حال و هوای اهل قبور می‌اندیشد و زندگی و کارهایی که در زندگانی دنیاییشان می‌کردند و اکنون هیچ کدام از آن کارها را نمی‌توانند انجام دهند و بخاطر آنچه پیشتر کرده‌اند حسابرسی می‌شوند… به این شکل فرد به خود آمده و در مورد خویش به تفکر می‌پردازد. به زودی او نیز جزو ساکنان این مکان خواهد بود، درنتیجه با خود عهد می‌بندد که در دنیا کردار نیک داشته باشد تا برای آخرت توشه‌ای بیاندوزد. در آخر با قبرستان خداحافظی کرده و آن قدر دل و جانش زلال و شفاف گشته که او را در کردار درست و نیک یاری دهد.