آداب خواب

رسول خدا صلى الله علیه و سلم یک شب تا نیمه های شب نزد ام المؤمنین میمونه -رضی الله عنها- خوابیده بود، آنگاه بیدار شده و با دستش صورتش را ملید تا خواب آلودگی را از خود دور نماید، سپس ده آیه ی آخر سوره ی آل عمران را قرائت فرمود و برخواست و وضوی نیکویی گرفت و آنگاه به نماز ایستاد. [بخاری]

***

خواب یکی از نعمت های خداوند متعال، و نشانه ای از نشانه های اوست. خداوند می فرماید: {ومن آیاته منامکم باللیل والنهار وابتغاؤکم من فضله إن فی ذلک لآیات لقوم یسمعون} [روم: ۲۳] یعنی: «و از نشانه‏هاى [حکمت] او خواب شما در شب و [نیم] روز و جستجوى شما [روزى خود را] از فزون‏بخشى اوست در این [معنى نیز] براى مردمى که مى‏شنوند قطعا نشانه‏هایى است.»

برای آنکه مسلمان از خوابیدن خود بهره ای برگرفته و آن را نیز به عبادت مبدل سازد باید بعضی آداب را هنگام خواب رعایت کند، از قبیل:

زود خوابیدن:

فرد مسلمان شب ها زود می خوابد و پس از نماز عشاء، مگر برای کار ضروری مانند مطالعه علمی، مدت زیادی بیدار نمی ماند تا بتواند صبح زود از خواب برخاسته و روزش را با نشاط آغاز نماید.

خوابیدن با وضوء:

رسول الله صلى الله علیه و سلم می فرماید: (إذا أتیتَ مضجعکَ فتوضأ وضوءک للصلاه) یعنی: «هرگاه تصمیم گرفتی بخوابی همانند وضویت برای نماز وضوء کن.» [متفق علیه]

خوابیدن در مکان پاک:

مسلم به پاک بودن جای خوابش اهمیت داده و در آن از خوردن و نوشیدن خودداری می کند.

خوابیدن در جای امن:

مسلمان می کوشد تا در جایی بخوابد که از امنیت کافی برخوردار است و خود را در معرض خطرات قرار نمی دهد. به عنوان مثال بر پشت بام بدون نرده و حصار نمی خوابد و پیامبر صلى الله علیه و سلم در این رابطه می فرماید: (من نام على سطح بیت لیس له حِجَار (سور) فقد بَرِئَتْ منه الذمه (أی لا ذنب لأحد فیما یحدث له)) یعنی: «آنکه بر پشت بام خانه بخوابد که دارای نرده و حفاظ نیست، خونش بر گردن هیچکس نیست.» [ابوداود]

دعاء هنگام خواب:

دعا و اذکار روایت شده از پیامبر صلى الله علیه و سلم در دسترس بوده و بجاست که مسلمانان موقع خواب بر استفاده از آن ها پایبند باشد، از جمله ی این دعاها:

-(باسمک اللهم أموت وأحیا) یعنی: «خداوندا بنامت می میرم و زنده می شوم.» [بخاری]

-(باسمک ربی وضعت جنبی وبک أرفعه، إن أمسکت نفسی فارحمها، وإن أرسلتها فاحفظها بما تحفظ به عبادک الصالحین) یعنی: «الهی! به نام تو پهلوى خود را بر زمین نهادم، و به کمک تو آن را از زمین بلند می‌کنم، اگر در حالت خواب روح مرا قبض کردى، آن را ببخشاى، و اگر دوباره به او اجازه‏ ی زندگى دادى، از آن محافظت فرما، همچنان که از بندگان نیکت محافظت کنى.» [بخاری]

-(اللهم أسلمتُ نفسی إلیک، ووجهتُ وجهی إلیک وفوضتُ أمری إلیک، وألجأتُ ظهری إلیک، رغبهً ورهبهً إلیک، لا ملجأَ ولا منجى منک إلا إلیک، آمنتُ بکتابک الذی أنزلتَ، وبنبیکَ الذی أرسلتَ) یعنی: «بار الها! خودم را بتو تسلیم کردم و کارم را بتو سپردم و بتو اتکاء نمودم از روی تمایل به خیر و ترس از عذابت، پناهگاه و نجاتگاهی از تو جز بسویت، نیست. ایمان آوردم به کتابی که آنرا فرستادی و به پیامبرت که مبعوثش کردی.» [بخاری]

– (۳۳) بار: سبحان الله، (۳۳) بار: الحمد لله، (۳۴) بار: الله أکبر. [بخاری]

-قرائت آیت الکرسی و آیات پایانی سوره ی بقره.

خوابیدن بر پهلوی راست:

در شروع آغاز خواب باید بر پهلوی راستش قرار دراز بکشد و پس از آن اشکالی ندارد که بر پهلوی چپش برگردد.

محاسبه ی نفس:

فرد مسلمان خوب می داند که خواب همان مرگ خفیفی است که بیداری ندارد، بنابراین خویش را در مورد آنچه در آن روز انجام داده است مورد محاسبه می نماید و چنانچه خیر بود خداوند را سپاس می گوید و بر افزودن بر آن اراده می کند و درصورتی که شر و ناپسند باشد از خداوند طلب آمرزش و توبه می کند.

حضرت عمر بن خطاب -رضی الله عنه- می فرماید: (حاسبوا أنفسکم قبل أن تحاسبوا وزنوا أعمالکم قبل أن توزَنوا.) یعنی: «خویش را حسابرسی نمایید قبل از آنکه مورد محاسبه قرار گیرید و اعمالتان را بسنجید پیش از آنکه سنجیده شوید.»

پایبندی به آداب خواب و رؤیا:

چنانچه خوابی که فرد می بیند نیک باشد، باید بدان مژده داده و آن را برای دوستانش تعریف کند. اگر خوابی که می بیند اندوهناک باشد، بهتر است که از آن سخنی بر زبان نیاورد و از شر آن به خداوند پناه برد.

شب خیزی:

مسلمان با نماز شب و تهجد رابطه و تعلق خاطر خاصی دارد. پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید: (أفضل الصلاه بعد الفریضه صلاه اللیل) یعنی: «بهترین روزه بعد از رمضان ماه محرم خداست و بهترین نماز بعد از فریضه نماز شب است.» [مسلم]

اهمیت دادن به نماز صبح:

مسلمان صبح زود از خواب برخاسته و نماز صبحش را می خواند و تا برآمدن آفتاب در خواب نمی ماند.

دعای موقع برخاستن از خواب:

موقع برخاستن از خواب این دعا خوانده می شود: (الحمد لله الذی أحیانا بعدما أماتنا وإلیه النشور.) یعنی: «ثنا باد خداوندی را که بعد از میراندن ما را زنده کرد و بازگشت بسوی اوست.» سپس دست هایش را شسته و وضوء بگیرد.

کاستن از ساعات خواب:

میانه روی در هر چیز از نشانه های انسان مسلمان می باشد؛ و او در خواب هم میانه روی پیشه می نماید، چون خوابیدن بسیار منجر به کسالت و تتنبلی می گردد.

مترجم: مسعود