سلف صالح عالم­تر و حیکم­تر هستند (۱)

می­خواهیم خط مشی خود را از قاعده­ای که ابن تیمیه از نظر شرعی و عقلی آن­را تایید کرده است، بگیریم؛ سلف صالح از جمله صحابه به لغت قرآن عالم­تر و آگاه­تر بوددند و در فهم آیات محکم و متشابه بسیار دقیق بودند به همین سبب در عصر و زمان آنها در اصول عقیده اختلافی به وجود نیامد و در این اصول، همگی اجماع و اتفاق نظر داشتند. پس از این بود که اندک اندک جدایی­ها و تفرقه­ها شروع شد و هرگاه در مورد مساله­ای مباحث و سوالاتی مطرح می­شد یا میان آنها شکافی به وجود می­آمد، دانشمندان و متفکران بزرگ مسلمان به سرعت این شکاف را می­بستند و راه تفرقه و اختلاف را سد می­کردند و مانند جریان ظهور خوارج به دلیل فهم نادرست قرآن یا ظهور تشیع و خون­خواهی حسین و دیگر جریاناتی که در کتاب­های تاریخ آمده است، آرا و دیدگاه­های کلامی به مانند ساختمانی طبقه طبقه بالا می­رفت تا اینکه به شکلی درآمد که امروزه در کتاب­های متکلمین با فرقه­ها و مدارس مختلف آنها مشاهده می­کنیم.

در زمان صحابه و تابعین تقسیم­بندی دین به اصول و فروع وجود نداشت و کسی چنین تقسیم­بندی را نمی­شناخت بلکه این تقسیم به ظهور معتزله باز می­گردد.[۱] زمانی­که برخی در علم کلام غرق شده بودند.

از دیدگاه سلف، این علم با اسلوب و مصطلحات آن، در دایره­ی بدعت­ها قرار می­گیرد. ابن تیمیه می­گوید: «علم کلام: حقیقتی عرفی است در مورد کسانی که به روشی جز روش مسلمانان درباره­ی دین صحبت می­کنند.»[۲] در خلال دیدگاه­های خود تاکید می­کند که انتقاد سلف از علم کلام، ناشی از انتقاد آنها از منهج و شیوه­­های عقلی نیست بلکه آنها معیار و میزان­های شریعت را برتر می­دانند چرا که با عقل هماهنگ است به این ترتیب ثابت می­شود که آنها علاوه بر اینکه علمای احادیث و روایات هستند، اهل نظر و درایت نیز می­باشند.

اصل و اساس این است که رسول الله همانگونه که امر شد و در راستای اجرای اوامر الله متعال، رسالت را بدون کتمان ابلاغ کرد، چنانکه الله متعال می­فرماید: «وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»: «و (ما این) قرآن را بر تو نازل کردیم تا برای مردم روشن سازی، آنچه را که به سوی آن‌ها نازل شده است.» (نحل: ۴۴)

و در جایی دیگر می­فرماید: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ»: «ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت برتو نازل شده است،  (به مردم) برسان و اگر (این کار) نکنی، رسالت او را نرسانده‌ای و الله تو را از (شر) مردم حفظ می‌کند.» (مائده: ۶۷)

[۱] – ابن تیمیه: رساله الفرقان بین الحق والباطل، ص۸۶

[۲] – مجموع فتاوی ابن تیمیه، ج ۱۲ ص ۴۶۰-۴۶۱