حکم اهدای صدقه به اموات ۱

 

(جواب)

میت در چند صورت از اعمال #نیک دیگران بهره‏مند می شود که عبارتند از:

۱- دعای #مسلمان در حق میت بشرط اینکه، شرایط قبولیت دعا فراهم شود.

خداوند می فرماید:

«وَالَّذِینَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالإِیمَانِ وَلاَ تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلاً لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ» الحشر: ۱۰٫

ترجمه: آنان که بعداً می آیند و می گویند: #پروردگارا ما را و برادران دینی ما را که پیش از ما با ایمان رفته اند، مورد مغفرت قرار بده و در دلهای ما هیچ نوع کدورتی نسبت به مومنین راه نده، پروردگارا تو رؤف و مهربانی.

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود:

«دَعْوَهُ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ لأَِخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ مُسْتَجَابَهٌ عِنْدَ رَأْسِهِ مَلَکٌ مُوَکَّلٌ کُلَّمَا دَعَا لأَِخِیهِ بِخَیْرٍ قَالَ الْمَلَکُ الْمُوَکَّلُ بِهِ آمِینَ وَلَکَ بِمِثْلٍ». مسلم (۸/۸۲-۸۷).

یعنی: دعای #مسلمان در حق برادر مسلمان خویش و در غیاب او، یقیناً قبول می شود. فرشته ای نزد او حضور دارد، هرگاه در حق برادر مسلمانش دعای خیر می کند، آن #فرشته می گوید: آمین(خداوندا استجابت کن) و در حق خودت نیز این #دعا قبول شود.

۲- قضا آوردن روزه های نذری توسط ولی ّ میت:

در این باره چند #حدیث وجود دارد،‌از جمله:

الف) «عَنْ عَائِشَهَ رضی الله عنها أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ مَنْ مَاتَ وَعَلَیْهِ صِیَامٌ صَام َ عَنه وَلیه» بخاری (۴/۱۵۶)، مسلم.

یعنی: هر کس در حالی بمیرد که روزه هایی بر ذمه اش باشد، ولی ّ او بجایش #روزه بگیرد.

ب) «أَنَّ سَعْدَ بْنَ عُبَادَهَ رضی الله عنه اسْتَفْتَی رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم فَقَالَ إِنَّ أُمِّی مَاتَتْ وَعَلَیْهَا نَذْرٌ فَقَالَ اقْضِهِ عَنْهَا»

(سعد بن عباده از #رسول_الله صلی الله علیه وسلم پرسید: مادرم در حالی فوت کرد که نذری بر ذمه‏اش بود؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم  فرمود: تو نذر او را بجای آور)

۳-پرداخت بدهی میت، توسط ولی یا غیر ولی.

۴-در قبال اعمال #نیک و شایسته ای که فرزند صالح میت، انجام می دهد به پدر و مادر او نیز، به همان اندازه اجر می رسد. بدون اینکه از اجر فرزند چیزی کاسته شود. زیرا فرزند از جمله کسب و اعمال والدین است.

خداوند می فرماید:

« وَأَنْ لَیْسَ لِلإِنسَانِ إِلاَّ مَا سَعَی» نجم : ۳۲

(برای انسان نیست، جز آنچه خود تلاش نموده باشد)

و رسول_الله صلی الله علیه وسلم  می فرماید:

«إِنَّ أَطْیَبَ مَا أَکَلَ الرَّجُلُ مِنْ کَسْبِهِ وَإِنَّ وَلَدَهُ مِنْ کَسْبِهِ». ابوداود، نسائی.

(بهترین و پاک ترین روزی، آن است که انسان از دسترنج خود بخورد و فرزند انسان از جمله کسب و عمل او بحساب می آید)

احادیث بخصوصی در مورد انتفاع پدر از اعمال نیک فرزند از قبیل #صدقه ، #روزه ، آزاد نمودن برده و غیره وارد شده است که مفهوم آیه و احادیث فوق را تایید می نمایند.

از جمله:

الف- عایشه رضی الله عنها روایت می کند که مردی نزد #رسول_الله صلی الله علیه وسلم  آمد و گفت: مادرم بصورت ناگهانی فوت کرد و فرصت وصیت را نیافت، گمان می کنم اگر فرصت می داشت، وصیت به صدقه می کرد. اکنون اگر من از جانب او #صدقه کنم، به او و همچنین به من اجر می رسد؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم  فرمود: آری، برو و از جانب مادرت صدقه کن.
بخاری (۳/۱۹۸-۵/۳۹۹-۴۰۰)
مسلم(۳/۸۱-۵/۷۳).

ب- عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت می کند که مادر سعد بن عباده فوت کرد در حالی که سعد در مسافرت بود.(وقتی آمد) گفت: ای #پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم  ! مادرم فوت کرده و من حضور نداشته ام. اگر از جانب او صدقه کنم به او نفعی خواهد رسید؟
#رسول_الله صلی الله علیه وسلم  فرمود: بلی. سعد گفت: ای پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم  تو گواه باش که من باغ پر میوه ام را برای مادرم صدقه کردم. بخاری.

ج- عبدالله بن عمرو روایت می کند که : عاص بن وائل سهمی ، وصیت کرد که یکصد برده از طرف او آزاد شود. پسرش، هشام پنجاه برده آزاد کرد، پسر دیگرش، عمرو، می خواست پنجاه برده دیگر را آزاد کند اما گفت: باید در این باره از #رسول_الله صلی الله علیه وسلم  سوال کنم.
نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: پدرم وصیت کرده که یکصد برده از طرف او آزاد شود. برادرم، هشام پنجاه برده آزاد کرده و پنجاه برده دیگر مانده است. می توانم پنجاه برده باقیمانده را از طرف او آزاد کنم؟
رسول_الله صلی الله علیه وسلم فرمود: اگر پدرت مسلمان بوده است ثواب آزادی برده یا حج یا صدقه شما به او خواهد رسید. در روایتی دیگر آمده است : اگر او به یگانگی خدا ایمان داشته، #روزه و صدقه ی تو برای او سودمند خواهد بود. ابوداود کتاب وصایا، بیهقی و احمد با سند حسن.