توحید ربوبیت

توحید ربوبیت یعنی: یگانه دانستن خداوند در آفرینش، فرمان­روایی و تدبیر.

و یگانه دانستن خداوند در آفرینش  یعنی: انسان معتقد باشد هیچ آفریننده‌ای جز الله وجود ندارد.

خداوند متعال می‌فرماید:

[الأعراف: ۵۴]

«آگاه باشید که آفرینش و فرمان­روایی از آنِ او است».

این جمله مفید حصر است زیرا خبر در آن مقدم شده است و تقدیم آنچه باید مؤخر باشد مفید حصر است[۱].

و خداوند متعال می‌فرماید:

[فاطر: ٣]

«آیا آفریننده جز الله هست که شما را از آسمان و زمین روزی دهد؟!».

از این آیه چنین بر می‌آید که آفریدن، مختص خداوند است، زیرا استفهام مذکور در آیه کریمه به معنی تحدی و چالش است.

 اما نصوصی که به نوعی صفت خلق را برای غیرالله اثبات می­کنند، چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:

 [المؤمنون: ١۴]

پس (پر برکت و) بزرگوار است، الله که بهترین آفرینندگان است!.

و اینکه رسول خدا صلی الله علیه وسلم در مورد عکّاسان و تصویربرداران فرمود: به آنها گفته می‌شود:

«أحیوا ما خلقتم»^[۲].

«زنده کنید آنچه را آفریده‌اید».

به معنای آفریدن حقیقی نیست و منظور از آن ایجاد بعد از عدم نیست، بلکه منظور، تغییر چیزی از حالتی به حالت دیگر است. همچنین آفریدن آنها همه چیز را در بر نمی‌گیرد، بلکه محصور در توانایی انسان و محدوده­ای مشخص است. بنابراین با سخن ما که می‌گوییم: باید معتقد بود آفریننده تنها خداوند است، منافاتی ندارد.

[۱]– شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله در مجموع الفتاوی جلد۱/۹۲ می‏گوید: «و اما نوع دوم شرک، شرک در ربوبیت می‏باشد چرا که تنها خداوند سبحانه و تعالی فرمان­روا، مدبر، بخشنده و منع‏کننده، سود رسان و ضرررسان، بلندکننده و خوارکننده و عزت‏دهنده و ذلت‏دهنده است. پس اگر کسی این اوصاف را برای غیر او قرار دهد، درواقع به ربوبیت خدا شرک ورزیده است.

اما اگر بخواهد از این نوع شرک رهایی یابد، پس رو به سوی بخشنده‌ی واقعی کند و شکر او را در برابر این همه نعمت‏ها به جای آورد و به کسی که در حق او نیکی کرده توجه نماید و خوبی‏هایش را جبران کند چرا که پیامبر صلی الله علیه وسلم می‏فرماید: «به کسی که به شما نیکی کرد نیکی کنید و خوبی­هایش را تلافی کنید…» پس خداوند، بخشنده وروزی‏دهنده‌ی واقعی است و اوست که روزی‏ها و نعمت‏ها را آفریده و به بندگانش عطا کرده است… چیزی که این معنی را تقویت می‏بخشد، حدیث پیامبر صلی الله علیه وسلم است که به ابن عباس می‏گوید: «بدان که اگر تمام امت گرد آیند تا به شما سودی برسانند  نمی‌توانند نفعی به شما برسانند مگر چیزی  که خداوند آن­را مقدر نموده است…» این سخن بیانگر این است که هیچکس نمی‌تواند سود یا زیانی برساند به جز الله؛

پس کسی که این راه و روش را در پیش گیرد از بندگی بندگان و توجه به آنها، نجات می‏یابد. و توحید را در دل خود خالص نموده و ایمانش را تقویت کرده و سینه‏اش را گشاد و قلبش را نورانی  نموده است. بدین جهت است که فضیل بن عیاض می‏گوید: کسی که مردم را بشناسد آسوده خواهد شد، به این معنی که پی خواهد برد آنها نمی‌توانند سود و زیان برسانند».   

[۲]– روایت از: ابن‌عمرب. بخاری، کتاب اللباس، باب عذاب المصورین یوم‌القیامه (۱۰/۲۸۳)؛ مسلم، کتاب اللباس والزینه، باب تحریم تصویر صوره الحیوان (۳/۱۶۷۰).