وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
فضایل حُسن خُلق:
شریعت اسلام دلایلی بیان نمود که نشان میدهد اخلاق نیک، فضایلی بزرگ دارد و باعث ایجاد خیر و سعادت دنیا و آخرت میگردد؛ از جمله:
- حُسن خُلق فرمانبرداری از دستور الهی است: الله Uمیفرماید:
﴿خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ﴾ [الأعراف: ۱۹۹]
«[ای پیامبرr!] گذشت را پیشه کن و به نیکی فرمان ده و از نادانان روی بگردان».
- این ویژگی، اطاعت از رسول الله صلی الله علیه وسلم به شمار میرود، زیرا ایشان در احادیث بسیاری توصیه به این کار نمودهاند؛ از جمله روایت معاذ که در آن چنین آمده است: «وَخالِقِ النّاسَ بِخُلقٍ حَسَنٍ»[۱]؛ «و با مردم، با اخلاقی نیک رفتار کن».
- این عمل، به معنای پیروی از پیامبر rاست: الله تعالی میفرماید:
﴿لَّقَدۡ کَانَ لَکُمۡ فِی رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَهٌ حَسَنَهٞ﴾ [الأحزاب: ۲۱]
«یقیناً برای شما در زندگی رسول الله صلی الله علیه وسلم سرمشق نیکویی است».
- اخلاق نیک، باعث بالا رفتن درجات و مقامها میشود: پیامبر rفرمودند: «إنّ الْعَبْدَ لَیَبْلُغُ بِحُسْنِ خُلُقِهِدَرَجَهَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ»[۲]؛ «همانا بنده به وسیلۀ اخلاق نیکش، به مقام فرد روزهدار شبزندهدار [کسی که نماز شب میخواند] میرسد».
- یکی از بزرگترین و مهمترین عوامل ورود به بهشت است: رسول الله rفرمودند: «أعظمُما یُدخُلُ الجنَّهَ تقوی الله وحُسنُ الخُلُقِ»[۳]؛ «بزرگترین [و بیشترین] عاملی که باعث ورود [مردم] به بهشت میشود، تقوای الهی و اخلاق نیکوست».
- اخلاق نیک باعث نزدیکی به مجلس رسول الله صلی الله علیه وسلم در روز قیامت میشود: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَ أَحَبَّکُمْ إِلَیَ وَ أَقْرَبَکُمْمِنِّی مَجْلِساً یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَحْسَنُکُمْ أخلاقاً»[۴]؛ «همانا محبوبترین شما در نزد من و نزدیکترینتان به من در روز قیامت، خوشاخلاقترین شماست».
- باعث کسب محبّت الهی میگردد: اسامه بن شریک میگوید: نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم نشسته بودیم، به گونهای که گویا پرنده روی سرمان باشد [که در این حالت، انسان تکان نمیخورد تا پرنده نپرد] و هیچ یک از ما صحبت نمیکرد تا این‌که گروهی آمده و پرسیدند: محبوبترینِ بندگان الهی در نزد الله تعالی چه کسانی هستند؟ پیامبر پاسخ دادند: «أَحْسَنُهُمْ أخلاقاً»[۵]؛ «خوشاخلاقترین آنان».
- در روز قیامت، اخلاق نیک سنگینترین عمل در ترازوی اعمال است: ابودرداء روایت نموده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَا مِن شَیءٍ أثقَلُ فی مِیزَان العَبدِ یَوم القِیامَهِ مِنحُسنِ الخُلُقِ»[۶]؛ «در روز قیامت، چیزی سنگینتر از خوشخلقی در ترازوی اعمال بنده نیست».
- اخلاق نیک سبب افزایش عمر و آبادانی سرزمین میگردد: پیامبر rمیفرمایند: «حُسْنُ الْخُلُقِ،وَحُسْنُ الْجِوَارِ، یُعَمِّرَانِ الدِّیَارَ، وَیَزِیدَانِ فِی الْأَعْمَارِ»[۷]؛ «خوشخلقی و همسایگی خوب، سرزمینها را آباد و عمرها را زیاد میکند».
- باعث به دستآوردن دلها، آسانشدن کارها و حفاظت از شرّ مخلوقات میشود.
- خوشاخلاقی سبب نام و یاد نیک و افزایش علم میگردد.
- اخلاق نیک باعث آسایش خاطر، خوشی زندگی و حفاظت از ضررهای زندگی و عجله میشود.[۸]
- آیا امکان دستیابی به اخلاق نیک وجود دارد یا نه؟ در پاسخ میتوان گفت: همان گونه که اخلاق و طبیعت، غریزی و فطری است، اکتسابی و نوعی عادت نیز به شمار میرود که با تلاش و به کارگیری اسباب حاصل میشود.
[۱]– قبلاً بیان گردید.
[۲]– سنن ابی داود، شمارۀ حدیث: ۴۷۹۸؛ حاکم به نقل از أمّ المؤمنین عایشه . حاکم میگوید: اسناد این روایت بنا بر شرط شیخین، صحیح است و آن دو این حدیث را نقل نکردهاند.. ذهبی با وی موافق بوده و آلبانی آن را در السّلسله الصّحیحه، شمارۀ حدیث: ۷۹۵، صحیح دانسته است.
[۳]– سنن ترمذی، شمارۀ حدیث: ۲۰۰۴؛ ابن ماجه، شمارۀ حدیث: ۴۲۴۶؛ ابن حبان، شمارۀ حدیث: ۴۷۶؛ حاکم، ج ۴، ص ۳۲۴٫ تمامی آنان این حدیث را از ابوهریره Eنقل کردهاند و ترمذی wمیگوید: حدیث مذکور، صحیح و غریب است. حاکم اسنادش را صحیح دانسته و ذهبی با وی موافق است.
[۴]– مسند احمد، ج ۴، صص ۱۹۳- ۱۹۴؛ سنن ترمذی، شمارۀ حدیث: ۲۰۱۸٫ ترمذی wاین حدیث را حسن و غریب میداند.
[۵]– طبرانی در المعجم الکبیر، ج ۱، ص ۱۸، شمارۀ حدیث: ۴۷۱؛ هیثمی در المجمع، ج ۸، ص ۲۴ میگوید: رجال این حدیث، همچون رجال روایت صحیح هستند.
[۶]– مسند احمد، ج ۶، صص ۴۴۶- ۴۴۸؛ سنن ابی داود، شمارۀ حدیث: ۴۷۹۹؛ سنن ترمذی، شمارۀ حدیث: ۲۰۰۳ که آن را حسن و صحیح دانسته است؛ ابن حبان، شمارۀ حدیث: ۴۸۱؛ خرائطی، شمارۀ حدیث: ۵۰؛ آلبانی wاین حدیث را در صحیحۀ خود، شمارۀ حدیث: ۸۷۶ صحیح میداند.
[۷]– مسند احمد، ج ۶، ص ۱۵۹؛ آلبانی wروایت فوق را در صحیحۀ خود، شمارۀ حدیث: ۵۱۹ صحیح دانسته است.
[۸]– برای توضیحات بیشتر، نک: سوء الخلق؛ مظاهره، أسبابه، علاجه، محمّد الحمد، صص ۶۰- ۸۱٫