عقيده

دلایل ایمان به قدر (۲) علاوه بر ادلّۀ فوق، از دیرباز تا کنون، تقدیر امری مشخّص و معلوم برای فطرت بوده و تنها تعداد اندکی از مشرکان آن را انکار نموده و اشتباهشان در نفی و انکار قدر نبوده، بلکه در فهم آن به روشی صحیح بوده است. به همین سبب، الله دربارۀ مشرکان می­فرماید: ﴿سَیَقُولُ ٱلَّذِینَ أَشۡرَکُواْ لَوۡ شَآءَ …

دلایل ایمان به قدر (۱) قرآن کریم، سنّت نبوی، اجماع، فطرت، عقل و حس بیانگر این رکن مهم از ارکان ایمان هستند. آیات زیادی از قرآن دلالت بر این موضوع دارند که قبلاً برخی از آن‎ها بیان گردید و اکنون نیز چند آیۀ دیگر ذکر می­گردد: ﴿وَکَانَ أَمۡرُ ٱللَّهِ قَدَرٗا مَّقۡدُورًا﴾ [الأحزاب: ۳۸] «و فرمان الله حساب­شده و دقیق است». …

انواع تقدیر (تقدیر روزانه) تقدیر روزانه: الله تعالی می­فرماید: ﴿کُلَّ یَوۡمٍ هُوَ فِی شَأۡنٖ﴾ [الرّحمن: ۲۹] «و او هر روز در کاری است». در تفسیر آیۀ مذکور گفته شده که کار الله متعال این است که عزّت یا ذلّت می­دهد، برخی را بالا و برخی را پایین می­برد، می­دهد یا منع می­نماید، بی­نیاز یا فقیر می­کند، می­خنداند یا می­گریاند، می­میراند …

انواغ تقدیر (تقدیر سالانه) ۳- تقدیر سالانه: این کار در شب قدر هر سال صورت می­گیرد. آیات زیر دلالت بر همین موضوع دارند: ﴿فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ﴾ [الدّخان: ۴] «در آن شب هر امر با حکمت [و استواری] فیصله [و تدبیر] می‌شود». ﴿تَنَزَّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِکَهُ وَٱلرُّوحُ فِیهَا بِإِذۡنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمۡرٖ۴ سَلَٰمٌ هِیَ حَتَّىٰ مَطۡلَعِ ٱلۡفَجۡرِ﴾ [القدر: ۴-۵] «فرشتگان …

انواع تقدیر (تقدیر یک عمر) ۲- تقدیر یک عمر: یعنی تمامی اتّفاقاتی که در زندگی بنده تا فرا رسیدن مرگش به وقوع می­پیوندد و نیز نوشتن شقاوت یا سعادت او. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَّ أَحَدَکُمْ یُجْمَعُ خَلْقُهُ فی بَطْن أُمِّهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً نُطْفَهً، ثُمَّ یَکُونُ عَلَقَهً مِثْلَ ذلِک، ثُمَّ یَکُونُ مُضْغَهً مثْلَ ذلِک، ثُمَّ یُرْسَلُ المَلَکُ، …

انواع تقدیر (تقدیر عام) تقدیر الهی با توجّه به عام یا خاص­بودنش بر ۴ نوع است: ۱- تقدیر عام: تقدیر پروردگار برای تمامی موجودات؛ یعنی آگاهی از آن‎ها و ثبت و نگارش تقدیرشان. دلایل زیادی بیانگر این موضوع هستند؛ از جمله: ﴿أَلَمۡ تَعۡلَمۡ أَنَّ ٱللَّهَ یَعۡلَمُ مَا فِی ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِۚ إِنَّ ذَٰلِکَ فِی کِتَٰبٍۚ إِنَّ ذَٰلِکَ عَلَى ٱللَّهِ یَسِیرٞ﴾ [الحج: …

حکم سخن گفتن از قدر سخن در این زمینه، به طور مطلق ممنوع نشده، همان گونه که به طور مطلق، جایز نیست، بلکه شروطی دارد؛ اگر سخن­گفتن دربارۀ تقدیر با روشی علمی و صحیح و بر اساس قرآن و سنّت صورت گیرد و هدف از آن، رسیدن به حقیقت باشد، ایرادی ندارد و جایز و بلکه واجب است. امّا اگر …

اهمّیت ایمان به قدر ایمان به قدر از مهم­ترین مباحث عقیدتی و رکنی از ارکان ایمان به شمار می­رود و ایمان به آن تکمیل­کننده و لازمۀ توحید است. کتاب­های سلف صالح به این موضوع توجّه فراوانی نموده و مطالب زیادی را در توضیح آن بیان کرده­اند. مردم با وجود تفاوت در مراتب و مقام، به این مسأله پرداخته­اند، زیرا مرتبط …

 مراتب و ارکان قدر (مرتبۀ چهارم: خلقت) یعنی ایمان به اینکه همۀ موجودات با ویژگی­ها و صفات و حرکات و افعال خویش، مخلوقند و به عبارتی دیگر، غیر از الله متعال، تمامی موجودات مخلوق هستند و از نیستی به وجود آمده و پس از اینکه نبودند، آفریده شده­اند. بر این مطلب نیز دلایل فراوانی وجود دارد، از جمله اینکه الله …

مراتب و ارکان قدر مرتبۀ سوم: اراده و مشیّت الهی: این مرحله مقتضی ایمان به خواست و اراده و قدرت فراگیر الله تعالی است؛ آنچه الله بخواهد، می­شود و آنچه او نخواهد، صورت نمی­گیرد. هر نوع حرکت، توقّف، هدایت و گمراهی بر اساس ارادۀ الهی است.[۱] الله می­فرماید: ﴿وَرَبُّکَ یَخۡلُقُ مَا یَشَآءُ وَیَخۡتَارُۗ﴾ [القصص: ۶۸] «و پروردگار تو هر چه …

مراتب و ارکان قدر مرتبۀ دوم: کتابت؛ یعنی ایمان به اینکه الله متعال بر اساس آگاهی ازلی خویش، تقدیر و سرنوشت مخلوق را در لوح محفوظ نوشته و ثبت کرده است. الله در این زمینه فرموده است: ﴿أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ ۗ إِنَّ ذَٰلِکَ فِی کِتَابٍ ۚ إِنَّ ذَٰلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ﴾ [الحج: ۷۰] «آیا …

مراتب و ارکان قدر (مرتبۀ اول: علم) با توجّه به آنچه بیان شد، دانستیم قدر چهار مرحله دارد که ارکان یا مراتب قدر نامیده می­شوند. این ارکان مقدّمۀ شناخت قضا و قدر بوده و فقط با اثبات هر چهار تا، ایمان به تقدیر صحیح می­گردد: مرتبۀ اول: علم: یعنی باور به اینکه الله تعالی دانا به هر چیز است؛ از …

مفهوم ایمان به قدر ایمان به قدر یعنی باور و یقین به علم فراگیر الهی و کتابت و اراده و آفرینش او برای تمامی اشیاء.[۱] [۱]– نک: التّعریفات، جرجانی، ص ۱۷۷؛ لوامع الأنوار، سفارینی، ج ۱، ص ۳۴۸؛ رسائل فی العقیده، محمّد بن عثیمین، ص ۳۷؛ الإیمان بالقضاء والقدر، محمّد حمد، صص ۳۵- ۳۶٫

مفهوم ایمان به بهشت و دوزخ: یعنی ایمان و باور قطعی به وجود آن‎ها و اینکه آن دو مخلوقند و همچون الله متعال ابدی هستند و هرگز فنا و نابود نمی­شوند. همچنین ایمان به تمامی نعمت­های بهشتی و عذاب­های دردناک دوزخ.[۱] موارد قبلی، بخشی از مطالب مطرح دربارۀ روز قیامت بود و در ادامه، توضیحات و سخنان بیشتری در مورد …

محلّ دوزخ: در پایین­ترین مکان، چون الله می­فرماید: ﴿کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الْفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ﴾ [المطفّفین: ۷] «هرگز چنین نیست [که کافران پنداشته‌اند] حقا که نامۀ [اعمال] بدکاران در سجین است». و نیز در آن روایت مذکور آمده است که: «اکتُبُوا کتابَ عبدِی فی سجّین فی الأرضِ السّفلی»[۱]؛ «نامۀ اعمال بنده­ام [تقدیرش] را در سجّین؛ در زمین [و طبقۀ] پایین بنویسید …

محلّ بهشت: در بالاترین مکان است، زیرا الله تعالی می­فرماید: ﴿کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِی عِلِّیِّینَ﴾ [المطفّفین: ۱۸] «هرگز چنین نیست [که آنان می‌پندارند]، قطعاً نامۀ [اعمال] نیکوکاران در علیّین [بالاترین مکان] است». همچنین در حدیثی مشهور از براء بن عازب دربارۀ فتنۀ قبر روایت شده که الله متعال می­فرماید: «اکتُبُوا کتابَ عبدِی فی علّیّین، وأعیدُوهُ إلی الأرضِ» «نامۀ اعمال …

بهشت و دوزخ ابدی هستند: الله  می­فرماید: ﴿جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ۖ﴾ [البیّنه: ۸] «پاداش آنان نزد پروردگار‌شان باغ‌های [بهشت] جاویدان است که نهر‌ها از زیر [درختان] آن جاری است؛ همیشه در آن خواهند ماند». آیات فراوانی نشان از جاودانه­بودن بهشت دارد، امّا ابدی­بودن دوزخ در سه مورد بیان شده است: در …

بهشت و دوزخ اکنون آفریده شده و وجود دارند: الله در مورد بهشت فرمود: ﴿أُعِدَّتۡ لِلۡمُتَّقِینَ﴾ [آل­عمران: ۱۳۳]؛ «برای پرهیزگاران آماده شده ‌است.» و دربارۀ دوزخ فرمود: ﴿أُعِدَّتۡ لِلۡکَٰفِرِینَ﴾ [البقره: ۲۴]؛ «برای کافران آماده شده است». إعداد به معنای آماده­کردن است. پیامبر صلی الله علیه وسلم پس از خواندن نماز کسوف فرمودند: «إِنِّی رَأَیْتُ الْجَنَّهَ، فَتَنَاوَلْتُ مِنْهَا عُنْقُودًا، وَلَوْ أَخَذْتُهُ …

بهشتیان و دوزخیان: اهل بهشت، تمامی مؤمنان پرهیزگار، و اهل دوزخ، همۀ کافران بدبخت هستند. الله تعالی در توصیف بهشت فرموده است: ﴿أُعِدَّتۡ لِلۡمُتَّقِینَ﴾ [آل­عمران: ۱۳۳] «برای پرهیزگاران آماده شده ‌است». ﴿أُعِدَّتۡ لِلَّذِینَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۚ﴾ [الحدید: ۲۱] «برای کسانی ‌که به الله و پیامبرانش ایمان آورده‌اند، آماده شده است». امّا دربارۀ دوزخ می­فرماید: ﴿أُعِدَّتۡ لِلۡکَٰفِرِینَ﴾ [البقره: ۲۴] «برای کافران …

بهشت، درجاتی دارد و دوزخ، درکاتی: درجات بهشتیان بر حسب اعمال نیک‌شان، متفاوت است. درکات دوزخیان نیز بر اساس اعمال بدشان، متفاوت است.[۱] [۱]– : لمعه الإعتقاد، ص ۱۳۱٫؛ الجنّه والنّار، عمر أشقر، ص ۲۵؛ برای جزئیّات بیشتر، نک: التّذکره، صص ۴۲۵- ۶۰۲٫

معرّفی آتش: مفهوم لغوی آتش: این واژه به معنای شعله­ای که برای حواسّ انسان آشکار می­شود، حرارت محض، آتش جهنّم و آتش جنگ است.[۱] مفهوم شرعی آتش دوزخ: یعنی سرای عذابی که الله متعال در آخرت، آن را برای کافرانی که الله را تکذیب و پیامبرانش را نافرمانی کردند، آماده نموده است.[۲] [۱]– نک: لمعه الإعتقاد، ص ۱۳۱٫ [۲]– همان؛ …

وجه تسمیۀ بهشت: راغب اصفهانی در این زمینه می­گوید: «بهشت نام گرفته است، چون شبیه باغ­های روی زمین است هر چند تفاوت بسیاری با هم دارند و یا بدین سبب که نعمت­هایش از دید ما پنهان بوده و در آیۀ زیر به این مطلب اشاره شده است: ﴿فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِیَ لَهُم مِّن قُرَّهِ أَعْیُنٍ جَزَاءً بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ﴾ …

معرّفی بهشت: مفهوم لغوی بهشت: به معنای باغی پُردرخت یا هر باغ دارای درختانی بسیار که زمین را با شاخه‌هایشان بپوشانند.[۱] مفهوم شرعی بهشت: همان سرای پُرنعمتی که الله در آخرت، آن را برای مؤمنان پرهیزگار و مخلص و پیرو پیامبران آماده نموده است.[۲] [۱]– نک: معجم مفردات ألفاظ القرآن، ص ۹۶٫ [۲]– نک: لمعه الإعتقاد، ص ۱۳۱٫

قنطره: پُلی که در بین بهشت و دوزخ قرار دارد و برخی از عالمان آن را صراط دوم می­نامند.[۱] شیخ الإسلام ابن تیمیّه پس از سخن دربارۀ عبور از پُل صراط چنین می­آورد: «وقتی از آن عبور کنند، بر روی پُلی که در میان بهشت و دوزخ است، می­ایستند که قصاص و حقوق برخی گرفته شود و زمانی که پاک …

آیا کافران از پُل صراط عبور می­کنند؟ بر اساس احادیث، این پُل برای مؤمنان قرار داده می­شود که در میانشان، منافقان و مؤمنان گنهکار وجود دارند. بنابراین پُل صراط برای این افراد نهاده می‌شود.[۱] ابن رجب می­گوید: «بدان گروهی از مردم مؤمنانی هستند که الله تعالی را بدون اینکه شرک بورزند، عبادت می­کنند و گروهی از آنان، مشرکانی هستند که …

نخستین کسی که از پُل صراط می­گذرد: نخستین پیامبری که از این پُل عبور می­کند، سیّدنا محمّد صلی الله علیه وسلم هستند. از میان امّت­ها نیز اولین امّتی که از پُل صراط می­گذرد، امّت محمّد rاست. پیامبر صلی الله علیه وسلم می­فرمایند: «فأَکُونُ أَنَا وَأُمَّتِی أَوَّلَ مَنْ یُجِیزُهَا، وَلا یَتَکَلَّمُ یَوْمَئِذٍ إِلاَّ الرُّسُلُ، وَدَعْوَى الرُّسُلِ یَوْمَئِذٍ: اللَّهُمَّ سَلِّمْ سَلِّمْ»[۱]؛ «بنابراین من و امّتم …

ورود مردم بر روی پُل صراط: ورود آنان یعنی عبورشان از روی پل صراط و این عبور به اندازۀ اعمال‌شان است. شیخ الإسلام ابن تیمیّه می­گوید: «پُل صراط بر سطح دوزخ قرار دارد؛ یعنی همان پُلی که در میان بهشت و جهنّم است[۱] و مردم با توجّه به اعمال‌شان از آن عبور می­کنند؛ برخی با یک چشم برهم­زدن، بعضی همچون …

ساختار پُل صراط: ویژگی­های این پُل در احادیث متعدّدی بیان شده است؛ از جمله در همان روایت طولانیِ منقول از ابوسعید خدری آمده است که: «دَحْضٌ مَزِلَّهٌ، فِیهِ خَطَاطِیفُ، وَکَلَالِیبُ، وَحَسَکٌ تَکُونُ بِنَجْدٍ فِیهَا شُوَیْکَهٌ، یُقَالُ لَهَا: السَّعْدَانُ»؛ «[پل صراط] لیز و لغزنده و دارای چنگک­ها و قلّاب­­ها و تیغ است که در بلندی قرار دارد و در آن، خار …

ادلّۀ وجود پُل صراط: این موضوع توسّط قرآن، سنّت و اجماع اهل سنّت، ثابت است.[۱] به عنوان مثال، الله می­فرماید: ﴿وَإِن مِّنکُمۡ إِلَّا وَارِدُهَاۚ کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ حَتۡمٗا مَّقۡضِیّٗا﴾ [مریم: ۷۱] «و هیچ یک از شما نیست مگر اینکه وارد آن [جهنّم] می­شود. این [وعده] بر پروردگارت فرمانی حتمی [و شدنی] است». گروهی از پیشینیان، این آیه را تفسیر به …

تعریف پُل صراط: مفهوم لغوی صراط: این کلمه به معنای راه راست است.[۱] مفهوم شرعی صراط: پل کشیده­شده بر روی جهنّم تا مردم از طریق آن، به بهشت رسند.[۲] [۱]– معجم مفردات ألفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص ۲۸۷٫ [۲]– نک: شرح العقیده الواسطیّه، هراس، ص ۲۱۰؛ لوامع الأنوار البهیّه، ج ۲، ص ۱۸۹؛ لمعه الإعتقاد شرح الشّیخ محمّد بن عثیمین، …

نوشندگان و محرومان از حوض: مؤمنان صادق و پیرو شریعت از این حوض می­نوشند، امّا بدعت­گزاران و تحریف­کنندگان و مخالفان شریعت، از آب این حوض محروم می­شوند. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «أَنَا فَرَطُکُمْ عَلَى الْحَوْضِ، وَلَأُنَازِعَنَّ أَقْوَامًا ثُمَّ لَأُغْلَبَنَّ عَلَیْهِمْ، فَأَقُولُ: یَا رَبِّ أَصْحَابِی، أَصْحَابِی، فَیُقَالُ: إِنَّکَ لَا تَدْرِی مَا أَحْدَثُوا بَعْدَکَ»[۱]؛ «من قبل از شما، بر …

آیا حوض، اکنون موجود است؟ بله این حوض در حال حاضر وجود دارد، زیرا بخاری و مسلم رحمهما الله از عقبه بن عامرروایت کرده­اند که پیامبر صلی الله علیه وسلم یک روز بیرون رفتند و بر اهل احد، همچون نماز میّت، نماز خواندند، سپس به سمت منبر رفته و فرمودند: «إِنِّی فَرَطٌ لَکُمْ، وَأَنَا شَهِیدٌ عَلَیْکُمْ، وَإِنِّی وَاللهِ لَأَنْظُرُ إِلَى …

آیا حوض مختصّ پیامبر اسلام است؟ در برخی احادیث آمده که هر پیامبری، حوضی دارد، ولی حوض پیامبر ما از همه بزرگ­تر و وسیع­تر و شیرین­تر است و نوشندگان از این حوض، از همه بیشترند.[۱] به عنوان نمونه، پیامبر صلی الله علیه وسلم می­فرمایند: «إِنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ حَوْضًا، وَإِنَّهُمْ لَیَتَبَاهَوْنَ أَیُّهُمْ أَکْثَرُ وَارِدَهً، وَإِنِّی لَأَرْجُو أَنْ أَکُونَ أَکْثَرَهُمْ وَارِدَهً»[۲]؛ «همانا برای هر …

ظروف حوض از بهشت تأمین می­شود: این موضوع به طور صریح در احادیث بیان شده است؛ مثلاً در صحیح مسلم از ابوذر روایت شده که پرسیدم: ای رسول الله صلی الله علیه وسلم! ظروف و آبدان‎های حوض چیست؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَآنِیَتُهُ أَکْثَرُ مِنْ عَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ وَکَوَاکِبِهَا، أَلَا فِی اللَّیْلَهِ الْمُظْلِمَهِ الْمُصْحِیَهِ، آنِیَهُ …

ساختار حوض: با توجّه به احادیث موجود در این باره، به طور خلاصه می­توان گفت که: حوضی بزرگ و آبشخوری بخشنده و گرامی است که از آب بهشت و از رود کوثر، تأمین می­شود. آبش سفیدتر از شیر و نقره، سردتر از برف، شیرین­تر از عسل و خوشبوتر از مشک است. ظروفش همچون ستارگان آسمان بوده و این حوض بسیار …

ادلّۀ وجود حوض: قرآن کریم، سنّت و اجماع اهل سنّت دلالت بر وجود این حوض دارند. الله تعالی خطاب به رسول الله صلی الله علیه وسلم می­فرماید: ﴿إِنَّآ أَعۡطَیۡنَٰکَ ٱلۡکَوۡثَرَ﴾ [الکوثر: ۱] «[ای پیامبر!] به راستی که ما به تو کوثر عطا کردیم». احادیث متواتر فراوانی نیز در این زمینه وجود دارد. شارح «العقیده الطّحاویّه» می­گوید: «احادیث نقل شده دربارۀ …

تعریف حوض: مفهوم لغوی حوض: این کلمه مصدر فعل «حاض» به معنای جمع­شدن بوده و حوض یعنی جایی که آب در آنجا جمع می­شود و جمع این واژه، أحواض و حیاض است.[۱] مفهوم شرعی حوض: مراد از حوض، آبی است که در صحرای محشر، از رود کوثر برای پیامبر صلی الله علیه وسلم جاری می­شود.[۲] [۱]– همان. [۲]– لمعه الإعتقاد …

شیوۀ گرفتن نامۀ اعمال: انسان مؤمن نامۀ اعمالش را با دست راست و از جلوی خویش می­گیرد و خوشحال است و به دیگران مژده داده و می­گوید: ﴿هَاؤُمُ اقْرَءُوا کِتَابِیَهْ﴾ [الحاقّه: ۱۹] «بیایید نامۀ [اعمال] مرا بخوانید!». امّا انسان کافر نامۀ اعمالش را به دست چپ و از پشت سرش می­گیرد و واویلا سر داده و می­گوید: ﴿وَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ …

ادلّۀ انتشار نامه­ های اعمال: آیات قرآن، احادیث و اجماع امّت بر این مسأله دلالت دارند.[۱] الله تعالی می­فرماید: ﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ کِتَٰبَهُۥ بِیَمِینِهِۦ٧ فَسَوۡفَ یُحَاسَبُ حِسَابٗا یَسِیرٗا٨ وَیَنقَلِبُ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورٗا٩ وَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ کِتَٰبَهُۥ وَرَآءَ ظَهۡرِهِۦ١٠ فَسَوۡفَ یَدۡعُواْ ثُبُورٗا١١ وَیَصۡلَىٰ سَعِیرًا﴾ [الانشقاق: ۷-۱۲] «پس امّا کسی ‌که نامۀ [اعمالش] به دست راستش داده شود، به‌زودی با حسابی آسان، …

انتشار نامه­ های اعمال تعاریف: أ ـ مفهوم لغوی نشر: این واژه به معنای بازکردن کتاب یا انتشار یک چیز است. ب ـ نامه­های اعمال: یعنی دفترها و کتاب­هایی که اعمال انسان‎ها در آن‎ها ثبت و شمارش شده است. ج ـ مفهوم انتشار نامه­های اعمال: یعنی آشکارکردن و توزیع آن‎ها در روز قیامت که برخی نامۀ اعمال‌شان را در دست …

حکمت و دلیل نهادن ترازوی اعمال: هدف از این کار، آشکارساختن عدالت الهی است.[۱] [۱]– شرح العقیده الطّحاویّه، ص ۴۱۹٫

آیا ترازوی اعمال یکی یا متعدّد است؟ در پاسخ باید گفت که علما در این باره اختلاف دارند؛ «برخی معتقدند که بر حسب امّت­ها و افراد یا اعمال، چندین ترازو وجود دارد، چون در قرآن کریم، فقط به صورت جمع [موازین] آمده است». امّا از لحاظ جنس، در حدیث به صورت مفرد بیان شده است. تعدادی دیگر بر این باورند …

چه چیزی با ترازوی اعمال وزن می­شود؟: اعمال بندگان در این ترازو سنجیده می­شود و هر چند اعمال مذکور، عرض و قائم به غیر خود هستند، امّا الله Iآن‎ها را تبدیل به جسم نموده و نیکی‌ها در یک کفّه و بدی­ها در کفّۀ دیگر نهاده می­شود. از ظاهر متون قبلی چنین مطلبی فهمیده می­شود. بنا بر قولی، نامه­های اعمال و …

حسّی یا معنوی­بودن ترازوی اعمال: ترازویی که اعمال با آن وزن می­شود، حسّی و واقعی و دارای دو کفّه و یک شاهین [میله] است.[۱] شارح کتاب «العقیده الطّحاویّه» می­گوید: «بر اساس احادیث پیامبرr، ترازوی اعمال دارای دو کفّۀ حسّی و قابل مشاهده است».[۲] [۱]– نک: لمعه الإعتقاد، ص ۱۱۹؛ القیامه الکبری، ص ۲۴۹٫ [۲]– نک: دلایل موجود در کتاب شرح …

دلایل اثبات میزان: قرآن، سنّت و اجماع بیانگر وجود چنین وسیله­ای هستند. أ ـ الله متعال در قرآن کریم می­فرماید: ﴿وَنَضَعُ الْمَوَازِینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیَامَهِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئًا ۖ وَإِن کَانَ مِثْقَالَ حَبَّهٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنَا بِهَا ۗ وَکَفَىٰ بِنَا حَاسِبِینَ﴾ [الأنبیاء: ۴۷] «و [ما] در روز قیامت ترازوهای عدل را می‌نهیم، پس به هیچ کس، ستمی نمی‌شود و …