حدیث

– ‏یا حدیث منسوب به جابر بن عبدالله انصاری که می‌گوید: «قلت: یا رسول الله بأبی أنت وأمی أخبرنی ‏عن أول شیء خلقه الله قبل الأنبیاء، قال: یا جابر أن الله تعالى خلق قبل الأنبیاء نور نبیک من نوره، ‏فجعل هذا النور یدور بالقدره حیث یشاء الله تعالى ولم یکن فی ذلک الوقت لوح ولا قلم ولا جنه ولا نار، …

ب) گروه دوم؛ پیروان مذاهب منحرف و مبتدعی بودند که به قصد برتری دادن مذهب خود بر دیگران، احادیث دروغی را ساختند و آن‌ها را به پیامبر اسلام ج یا ائمهش اجمعین نسبت دادند تا به این طریق حقانیت خود را اثبات کنند و طرفدارانشان را گرد خود جمع کنند و از متلاشی شدن رهایی یابند. عبدالله بن یزید مقری گفته …

الف) اولین دسته از این وضَّاعان و منحرفان، زندیق‌های ملحدی بودند که ظاهرا خود را مسلمان می‌نامیدند، اما آن‌ها برای تحقیر دین و اختلاط آن با باطل، اقدام به ساختن احادیثی دروغ و نسبت دادنشان به پیامبر خدا ج کردند. مثلا امری محال و عجیب و مضحک را در قالب حدیثی ساختگی به اسلام نسبت می‌دادند تا ایجاد شبهه در …

تاثیر احادیث ضعیف و موضوع بر دین و عقیده[۱] بدون شک عقیده به نسبت کل دین، بمانند پایه‌ها و ستون‌هایی به نسبت یک ساختمان است. پس هر کس بنای خود را بر پایه و اساس محکم بنا نهاد ساختمانش مقاوم و با استقامت خواهد بود، و هر کس آن را بر پایه‌های سست و ضعیف بناء نمود یقیناً فرو خواهد …

علم علل الحدیث[۱]: علل جمع علت است، و علت در اصطلاح محدثین عیبی است مخفی و پوشیده که از ناحیه‌‌ی سند یا متن یا هردو بر حدیث عارض شده که فقط محدثین ماهر و تیزبین از آن آگاه خواهند بود، چنین حدیثی را حدیث «معلّل» می‌نامند که در واقع یکی از اقسام حدیث ضعیف است.[۲] و علل الحدیث علمی است …

علم ناسخ و منسوخ حدیث[۱]: همانطور که در مبحث مختلف الحدیث اشاره شد؛ هرگاه امکان جمع بین دو حدیث متعارض وجود نداشت، مرحله‌‌ی بعد از آن‌ برای زدودن این تعارض؛ شناخت ناسخ و منسوخ آن‌ها است. در این مرحله ناقد به جستجو می‌پردازد تا بداند که کدامیک از دو حدیث متقدم و کدام متأخر است؛ حدیثی که بعنوان متقدم شناخته …

علم مختلف الحدیث[۱]: مختلف اسم فاعل از اختلاف است و ضد اتفاق می‌باشد. منظور از علم مختلف الحدیث یعنی آنکه ناقد به بررسی در میان احادیثی می‌پردازد که در ظاهر با هم متعارض هستند، تا اگر امکان بود بین آن‌ها توفیق حاصل کند و این امر از طریق تأویل و یا حمل مطلق بر مقید و عام بر خاص، و …

علم غریب الحدیث[۱]: علمی است که در آن به کشف معانی الفاظ احادیث که بر بسیاری از مردم مخفی مانده است می‌پردازد، خصوصا بعد از آنکه زبان غیر عربی نیز با زبان عربی اختلاط یافت و لذا ضرورت فهم حدیث و کشف معانی آن موجب شد تا علما به تصنیف این علم بپردازند، پس تصنیفاتی را در این علم به …

جهت پالایش احادیث علم بسیار بزرگ دیگری پیدا شده و قواعد و پایه‌ها محکمی برای آن ‏گذاشته شد، و مقیاس و معیار دقیقی برای آن گذاشته شده است که احوال و اوضاع راویان از جهت ‏اطمینان و یا تضعیف آن‌ها کنترل می‌شود، که آن هم «علم جرح و تعدیل» نام دارد، که در میان هیچ ‏ملت و امتی نظیر و …

۲۱- «التذکره فی علوم الحدیث» تصنیف عمر بن علی معروف بـه (ابن الملقن) (۸۰۴هـ). ۲۲- «رساله فی علم أصول الحدیث» تألیف علی بن محمد بن علی جرجانی (۸۱۶هـ). ۲۳- «الدیباج المذهب» تألیف علی بن محمد جرجانی (۸۱۶). ۲۴- «المختصر فی أصول الحدیث» تألیف ابو الحسن جرجانی (۸۱۶هـ). ۲۵- «جواهر الأصول فی علم حدیث الرسول» تألیف ابوالفیض محمد بن محمد بن …

۱۱- «فتح المغیث فی شرح ألفیه الحدیث» تألیف محمد بن عبدالرحمن السخاوی (متوفی ۹۰۲) هجری، که در حقیقت شرحی است بر کتاب (الفیه عراقی) که از جمله مفیدترین و بهترین شرح‌های کتاب الفیه است. ۱۲- «نخبه الفِکر فی مصطلح اهل الأثر» تألیف حافظ ابن حجر عسقلانی (متوفی ۸۵۲) هجری، که کتاب کوچک و مختصری است اما جزو مفیدترین و بهترین …

۱- «المحدث الفاصل بین الراوی و الواعی» تالیف قاضی ابومحمدحسن بن عبدالرحمن بن خلاد رامهرمزی (متوفی ۳۶۰) هجری، مؤلف تمامی مسائل مصطلح را کتاب خود ذکر نکرد. ۲- «معرفه علوم الحدیث» تألیف ابو عبدالله محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری (متوفی ۴۰۵) هجری، کتاب او ترتیب مناسبی نداشت. ۳- «المستخرج علی معرفه علوم الحدیث» که ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی (متوفی …

بعد از آن علما این علوم را توسعه دادند تا جایی که بحث و بررسی در این علوم به ناحیه‌‌ی ضبط و کیفیت تحمل و ادای حدیث و شناخت ناسخ از منسوخ و غریب کشیده شد، اما باز تمامی این موارد بصورت شفاهی از زبان علما نقل می‌گشت، سپس این علوم تکامل یافت و این بار مکتوب و ضبط گردید …

اساس و ارکان اصلی علم روایت و نقل اخبار، از کتاب الله و سنت نبوی سرچشمه گرفته است، چنان‌که خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِن جَآءَکُمۡ فَاسِقُۢ بِنَبَإٖ فَتَبَیَّنُوٓاْ﴾ [الحجرات: ۶]. یعنی: اى کسانى که ایمان آورده‏اید، اگر شخص فاسقى براى شما خبرى بیاورد، درباره‌‌ی آن تحقیق کنید. و این آیه‌‌‌ی کریمه‌ بر این دلالت دارد که …

علم و آگاهی یافتن به قواعد و قوانینی که بوسیله‌‌ی آن‌ها احوال سند و متن حدیث از جهت قبول یا رد شناخته می‌شود را علم حدیث یا مصطلح الحدیث گویند. بر این اساس هرگاه سند و متن حدیثی شرایط لازم را جهت مقبولیت بدست آورد، حدیث معتبر و حجت خواهد شد و بالعکس؛ اگر شرایط لازم را نداشته باشد بعنوان …

اعتقاد قاطع و بدون تردید به حجیت سنت و احادیث نبوی ج به معنای قبول هر نوع حدیثی نیست. آری؛ کسی مخالف این ادعا نیست که متاسفانه احادیثی بسیار زیادی وارد کتب و منقولات شده‌اند که بعضی از آن‌ها هیچ اصلی ندارند و بعضی کاملا دروغ می‌باشند و بعضی هم درجه‌‌ی مقبولیت را بدست نیاورده و داخل در احادیث ضعیف …

یکی دیگر از شبه‌هایی که مطرح می‌کنند فهم آن‌ها از فرموده‌‌ی خداوند و این آیه می‌باشد: ﴿مَّا فَرَّطۡنَا فِی ٱلۡکِتَٰبِ مِن شَیۡءٖۚ﴾ [الأنعام: ٣٨]. «در کتاب هیچ چیز را فرو نگذاشته‌ایم». و یا این فرموده‌‌ی الله تعالی: ﴿وَنَزَّلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ تِبۡیَٰنٗا لِّکُلِّ شَیۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَهٗ وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُسۡلِمِینَ٨٩﴾ [النحل: ٨٩]. «و ما این کتاب (آسمانی) را بر تو نازل کرده‌ایم که …

از جمله شبه‌هایی که بعضی آن را مطرح کرده‌اند، که این ادعا بر یک گمان فاسد و واهی بنا شده است ‏این است که احادیث پیامبر مدت دویست سال نوشته نشد و به صورت غیر مکتوب ‏ماندگار شد، سپس بعد از این مدت طولانی محدثین تصمیم گرفتند که آن را جمع‌آوری کنند. در واقع با ‏این شبه‌اندازی‌ها و تشکیک‌ها می‌خواهند …

الف) حدیث در لغت عبارتست از هرآنچه که ضد قدیم باشد. و عبارتست از: هر کلامی که بوسیله‌‌ی آن سخن گفته شود و نقل گردد و به انسان ابلاغ شود. قرآن می‌فرماید: ﴿وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ حَدِیثٗا٨٧﴾ [النساء: ۸۷]. یعنی: و راستگوتر از خدا در سخن‌ کیست‌؟ و می‌فرماید: ﴿فَلۡیَأۡتُواْ بِحَدِیثٖ مِّثۡلِهِۦٓ إِن کَانُواْ صَٰدِقِینَ٣۴﴾ [الطور: ۳۴]. یعنی: اگر راست …

مطالب مربوط به «مصطلح حدیث» که اصطلاح و مفاهیم خاص دارد در این جا تعریف و بیان شده است: حدیث مَشهور: حدیثی است که تعداد راوی‌های آن در هر طبقه سه نفر و یا بیشتر باشد و به حد تواتر نرسد. حدیث غَرِیب: آن است که تنها یک نفر او را روایت کرده است، اگرچه در یک طبقه باشد و …

عباده بن صامت می‌گوید: پیامبر فرمود: «در راه خدا جهاد کنید؛ چون جهاد، دری از درهای بهشت است و خداوند، به وسیله آن غم و اندوه را دور می‌نماید». تأثیر جهاد در دور شدن غم و اندوه، کاملاً مشخص است؛ چون هرگاه انسان، هجوم باطل و چیرگی آن را مشاهده کند و با آن کاری نداشته باشد، غم و ناراحتی …

اذکاری را برایت بازگو می‌نمایم؛ هر صبح آن را بخوان که سعادت را برایت فراهم می‌نماید و تو را از شر شیطانهای انسی و جنی حفاظت می‌کند و در تمام روز محافظت خواهد بود. برخی از این دعاها عبارتند از: ۱- «أصبحنا وأصبح الملک لله والحمد لله، ولا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک وله الحمد وهو …

این ذوق عمومی برای شنیدن و گردآوری حدیث و علاقه به سبقت گرفتن، خالی از حکمت نبود، نتیجه‌اش این شد که چنین سرمایۀ گران‌بهای مستند و محفوظ احادیث جمع گردید که برای اصلاح و تجدید حیات این امّت بزرگ نیرو و وسیله است. که از مجموع آن‌ها، صحیح بخاری امام بخاری/ و صحیح مسلم امام مسلم/ (عموماً این دو را …

این گروه محدثین بهترین گوهرهای فکری ایران و ترکستان بودند و از نظر نژادی تندرست و نیرومند، زحمت‌کش، بلند همّت، حریص علم و با حافظه‌ای قوی بودند، به علّت اعتماد بر حافظه و به کار انداختن این نیروی خدادادی (همچنان که کلیه اعضای بدن انسان به علّت ورزش و تمرین قوی‌تر و نیرومندتر می‌شود)، حافظه ایشان از نظر قوتِ حفظ، …

محدثان نه تنها حالات رجال حدیث را جمع و ثبت کردند، بلکه پای‌بند نوشتن حالات درست و واقعی بودند. در مورد اخلاق و عبادات، قوت و ضعف، احتیاط و عدم احتیاط دیانت، تقوی، علم و حافظۀ ایشان و گفته‌های معاصران‌شان و هر نوع معلوماتی را در رابطه با ایشان جمع نمودند و در این مورد هیچ تفاوتی بین افراد قایل …

این مخلصان، فقط به جمع و تدوین روایات و حدیث اکتفا نکردند، بلکه به تحقیق راویان حلقه‌های سند نیز مشغول شدند. کلیۀ مشخصات این راویان و تاریخ زندگی و اخلاق و عادات‌شان را ثبت کردند. به این صورت، ذات گرامی که برای‌شان وعدۀ ﴿وَرَفَعۡنَا لَکَ ذِکۡرَکَ۴﴾ [الشرح: ۴]. داده شده بود، به خاطر آن، زندگی و تذکرۀ صدها هزار نفر …

خداوند متعال برای حفظ و گسترش این روایان، تعداد صدها نفر افراد بلند همّت تازه نفس و پرجوش به عنوان طلاب علوم دینی مهیا فرمود که در قوت حافظه و ذکاوت خویش نظیر نداشته و سیل این افراد از کشورهای عجمی به جانب بغداد سرازیر شد. خداوند متعال در آنان چنان عشق و علاقه‌ای ایجاد فرمود که مشکل اقامت برای …

برای رفع نیاز اول از قضا این انتظام انجام گرفت که برای ظهور اسلام، کشوری و قومی منتخب شد که در راستگوئی، امانت و قوت حافظه در دنیا ممتاز بود. اصحاب کرام هرچه می‌دیدند و می‌شنیدند حفظ می‌کردند و بدون کم و کاست به نسل‌های بعدی می‌رساندند و اقوام دیگر مجسمه‌های پیامبران‌شان را درست کردند. در اسلام مجسمه تراشیدن و …

با توجه به حفاظت اخلاق و معنویات امّت (که فعالیت آن همیشه در جریان بود) برای حفاظت معاشرت زندگی و اجتماعی امّت و اصلاح معاملات و سیاستش و تضمین آیندۀ اسلام که در کلیه شئون مطابق با اصول دینی فعالیت‌هایی لازم بود، در آن زمان دو قارۀ بزرگ آسیا و آفریقا و قارۀ اروپا و اسپانیا در حیطۀ قلمرو مسلمانان …

عمر بن خطاب می‌گوید: در زمان نبی اکرم ص مردی که ملقب به «حمار» بود، گاهگاهی پیامبر ص را می‌خنداند، پیامبر ص او را به خاطر شراب خواری، حد زده بود. روزی او را دوباره به جرم شراب خواری نزد رسول خدا ص آوردند. پیامبر اکرم ص دستور داد تا او را حد بزنند، یکی از حاضران گفت: خدایا! او …

امام احمد از عبدالرحمن بن عبد رب الکعبه روایت می‌کند که روزی عبدالله بن عمرو در سایه کعبه نشسته بود و موعظه می‌فرمود. ایشان فرمودند: در یکی از سفرهای رسول خدا صلی الله علیه وسلم با وی همسفر بودم. در بین راه جایی توقف کردیم. گروهی بستر خود را مرتب می‌نمودند و بعضی دیگر شتر خود را به چرا برده …

امام احمد از ثوبان، مولای رسول‌ خدا صلی الله علیه وسلم ، روایت می‌کند که رسول‌الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «خداوند زمین را برایم گرد کرد تا جایی که مشارق و مغاربش را مشاهده نمودم. امت اسلام به همان اندازه از زمین را فتح خواهند نمود و خدا دو گنجینه سفید و قرمز(دو گنجینه سفید و قرمز نقره و …

امام احمدبن حنبل از بسربن سعید روایت می‌کند که سعدبن ابی‌وقاص در مشکلات زمان خلیفه سوم حضرت عثمان رضی الله عنه فرمود: گواهی می‌دهم که رسول‌الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «فتنه‌هایی به وجود خواهد آمد که در آن نشستن شخص از ایستادن بهتر و ایستادنش از راه رفتنش بهتر و راه رفتنش از دویدنش بهتر است». گفته شد: اگر …

در صحیح مسلم ابوهریره رضی الله عنه از رسول‌الله صلی الله علیه وسلم روایت می‌کند که فرمودند: من دو گروه از جهنمیان را هنوز ندیده‌ام، گروهی که تازیانه‌هایی همچون دُم گاو در دست داشته و به مردم می‌زنند، و زنانی لباس پوشیده لخت که با حالتی مایل راه رفته و مردان را به طرف خود می‌کشاند و سرهایشان همچون کوهان …

امام احمد رحمه‌الله از عبدالله بن رافع، مولای (مولا در عربی به معنای مختلفی وارد شده است که در اینجا به معنای خدمتکار می‌باشد ) ام‌سلمه، روایت می‌کند که ابوهریره رضی الله عنه از رسول‌الله صلی الله علیه وسلم نقل می‌کند که فرمودند: «اگر مدتی دیگر زنده بمانید، گروهی را خواهید دید که شلاق‌هایی همچون دُم گاو در دست داشته …

بخاری از ابوهریره روایت کرده که رسول‌الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «قیامت برپا نمی‌شود تا اینکه جنگ شدید و سختی بین دو گروه بزرگ (از مسلمانان) رخ داده در حالی که هر دو گروه ادعای واحدی دارند و تا اینکه نزدیک به ۳۰ دجال دروغین پیدا شده که همگی ادعای نبوت می‌کنند و تا اینکه علم و دانش رخت …

بخاری از ابوهریره رضی الله عنه روایت می‌کند که: رسول‌الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «قیامت به پا نمی‌شود تا زمانی که وقتی مردی از کنار قبری می‌گذرد آرزو کند که ای کاش من جای او در قبر خفته بودم».

امام بخاری از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روایت می‌کند که روزی رسول‌الله صلی الله علیه وسلم کنار منبر ایستاده و رو به مشرق کرده فرمود: «آگاه باشید که فتنه از آنجا به پا می‌خیزد؛ از همان جایی که شاخ‌های شیطان طلوع می‌کند».{این زمانی بود که اهل مشرق هنوز ایمان نیاورده بودند. البته بیشتر فتنه‌های صدر اسلام از جمله …

در صحیحین از حذیفه ‌بن الیمان رضی الله عنه روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه وسلم دو مطلب را برایمان بیان نمودند که من یکی از آنها را دیده و منتظر دیگری هستم فرمودند: امانت{ امانت در اینجا به معنای اطاعت از دستورات الهی و به عبارتی همان امانتی است که خداوند آن را به انسان سپرده …

در صحیحین از ابوهریره روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه وسلم  فرمودند: فتنه‌هایی خواهد رسید که در آن فرد نشسته از فرد ایستاده بهتر است و ایستاده از کسی که پیاده می‌رود بهتر و فرد پیاده از کسی که می‌دود بهتر است. هر کسی به استقبالش برود، واردش می‌گردد. اگر توانستید پناهگاهی امن بیابید به آن پناه ببرید.{ …

امام بخاری رحمه‌الله از زبیر بن عدی روایت می‌کند که فرمود: نزد انس‌بن مالک رضی الله عنه رفته و از بدرفتاری حجاج ‌بن یوسف ثقفی نسبت به خودمان گله ‌مند شدیم. فرمود: صبر پیشه کنید؛ زیرا از پیامبرتان صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: هر زمان که فرارسد زمان بعد از آن، از آن زمان بدتر خواهد بود و …

در صحیحین از اسامه ‌بن زید روایت شده که فرمود: روزی رسول خدا صلی الله علیه وسلم  بر فراز دژی از دژهای مدینه ایستاد و فرمود: آیا آنچه را که من می‌بینم، شما نیز می‌بینید؟ گفتند: خیر. فرمود: من فتنه‌هایی را می‌بینم که همچون قطره‌های باران در میان منازل شما فرودمی‌آید.  

  امام بخاری از ابوهریره رضی الله عنه  روایت می‌کند که رسول خدا صلی الله علیه وسلم  فرمود: زمان سریع می‌گذرد و اعمال نیک کم می‌شود، بخل فراگیر شده، فتنه‌ها ظاهر گشته، و هرج و مرج به اوج خود می‌رسد. پرسیدند: یا رسول‌الله صلی الله علیه وسلم ! هرج و مرج چیست؟ فرمود: کشت و کشتار.{بخاری این حدیث را از …

امام بخاری از حدیث زهری به روایت هند دختر حارث از ام‌المؤمنین ام‌سلمه روایت می‌کند که فرمود: شبی رسول خدا صلی الله علیه وسلم با پریشانی از خواب پرسید و فرمود: سبحان‌الله خداوند چه گنجینه‌هایی فرستاده است و چه فتنه‌هایی نازل گشته است؟ چه کسی صاحبان این حجره‌ها را بیدار کرده تا نماز به پا دارند، چه بسا آنکه در …

امام بخاری و مسلم از ام‌المؤمنین زینب بنت جحش روایت می‌کنند که فرمود: روزی رسول خدا صلی الله علیه وسلم  با چهره‌ای قرمز شده و پریشان از خواب بیدار شد و فرمود: وای به حال عرب از شری که نزدیک شده است. امروزی به این اندازه از سد یأجوج و مأجوج باز شده است. «سفیان دستش را به اندازه ۹۰ …