الله سبحانه میفرماید که مردم در دنیا سه گروه هستند و صفات هر گروه را بیان میکند: مؤمنان، کافران و منافقان. منافقان بیش از دیگران در قرآن توصیف شدهاند تا مؤمن در دام نفاق نیفتد و از منافقان دوری گزیند:
الله متعال میفرماید: ﴿هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى یُؤْفَکُونَ﴾ [المنافقون: ۴]. «آنها دشمن (واقعی) هستند، پس از آنان بر حذر باش! الله آنها را بکشد، چگونه (از حق) منحرف میشوند؟!».
منافقان نه به کتاب الله- قرآن- ایمان دارند و نه به سنت رسولش صلی الله علیه وسلم:
الله متعال میفرماید: ﴿وَیَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ﴾ [النور: ۴۷]. «و (منافقان) میگویند: «به الله و به پیامبر (او) ایمان آوردیم».
این سخن را از روی تقیه، به خاطر ترس از مؤمنان به زبان میآورند.
الله متعال میفرماید: ﴿یَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِمْ مَا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ﴾ [آل عمران: ۱۶۷]. «به زبان خویش چیزی میگویند که در دلهایشان نیست».
زیرا منافقان از مؤمنان بیشتر میترسند تا الله و از مؤمنان میترسند و از الله هراسی ندارند!!.
الله متعال میفرماید: ﴿لَأَنْتُمْ أَشَدُّ رَهْبَهً فِی صُدُورِهِمْ مِنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا یَفْقَهُونَ١٣﴾ [الحشر: ۱۳]. «(ای مؤمنان) همانا وحشت از شما در دلهای آنها بیشتر از (ترسشان از) الله است، این بدان سبب است که آنها قومی هستند که نمیفهمند».
تقیه دین منافقان است و تا زمانی که در میان مؤمنان باشند، هرگز از آنان جدا نمیشود؛ زیرا دین آنان، سراسر مکر و نیرنگ و فریب است:
الله متعال میفرماید: ﴿وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ٨ یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ٩﴾ [البقره: ۸-۹]. «گروهی از مردم هستند که میگویند: به الله و روز رستاخیز ایمان آوردهایم، در حالیکه ایمان ندارند. آنان (به نظرشان) الله و مؤمنان را فریب میدهند، در حالیکه جز خودشان را فریب نمیدهند ولی نمیفهمند».
﴿وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ١۴﴾ [البقره: ۱۴]. «و هنگامیکه افراد با ایمان را ملاقات میکنند، میگویند: «ما ایمان آوردهایم»، و هنگامیکه با شیطانهای خود خلوت میکنند، میگویند: «ما با شماییم، ما فقط (آنها را) مسخره میکنیم».
اما تقیۀ مومن، چنانکه الله فرموده، استثنا است و اصل نیست؛ بعلاوه، در حالت اکراه یا ترس وقوع قتل یا آسیبی صورت میگیرد. بنابراین، تقیه، خلاف اصل و غیرمنتظره است نه همیشگی:
الله متعال میفرماید: ﴿لَا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِینَ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاهً﴾ [آل عمران: ۲۸]. «مؤمنان نباید کافران را به جای مؤمنان دوست و ولی خود بگیرند، و هر کس چنین کند، با الله هیچ رابطهای ندارند و (عهد و پیمان او با الله گسسته شده است). مگر اینکه (از آزار و اذیت) آنها بترسید (در ظاهر با آنان دوستی کنید)».
﴿مَنْ کَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ﴾ [النحل: ۱۰۶]. «کسیکه بعد از ایمانش به الله کافر شود (باز خواست میشود) مگر کسیکه به زور (به کفر) وا داشته شود در حالیکه قلبش به ایمان آرام باشد».
﴿وَقَالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَکْتُمُ إِیمَانَهُ﴾ [غافر: ۲۸]. «و مرد مؤمنی از آل فرعون که ایمانش را پنهان میداشت، گفت».
تا فرعون ستمگر او را شکنجه نکند.
الله به مؤمنان دستور میدهد که دین و ایمان خویش را اظهار کنند تا تمام مردم آن را بدانند و بهسوی آن هدایت شوند:
الله متعال میفرماید: ﴿قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ١٣۶ فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِی شِقَاقٍ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ١٣٧﴾ [البقره: ۱۳۶-۱۳۷]. «بگویید: «ما به الله ایمان آوردیم، و به آنچه بر ما نازل شده، و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل، و اسحاق و یعقوب و نوادگان یعقوب نازل گردید، و به آنچه که به موسی و عیسی داده شده، و به آنچه که پیامبران (دیگر) از طرف پروردگارشان داده شده است، و در میان هیچ یک از آنها جدایی نمیاندازیم و ما تسلیم الله هستیم». پس اگر آنها (نیز) به مانند آنچه شما ایمان آوردهاید، ایمان بیاورند، قطعاً هدایت یافتهاند. و اگر پشت کنند، پس جز این نیست که آنان در ستیزند، پس بزودی الله تو را از (شر) آنها کفایت کند، و او ست شنوای دانا».
﴿وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ٣٣﴾ [فصلت: ۳۳]. «و چه کسی خوش گفتارتر است از کسیکه بهسوی الله دعوت کند، و کار شایسته انجام دهد، و گوید: «بیشک من از مسلمانان هستم؟!».