مفهوم آل بیت از دیدگاه شیعه اثنا عشری

جمهور شیعه نظرشان این است که منظور از اهل بیت پنج تن آل عبا هستند، آنان که آیه تطهیر در موردشان نازل شده است:

﴿إِنَّمَا یُرِیدُ ٱللَّهُ لِیُذۡهِبَ عَنکُمُ ٱلرِّجۡسَ أَهۡلَ ٱلۡبَیۡتِ وَیُطَهِّرَکُمۡ تَطۡهِیرٗا٣٣﴾ [الأحزاب: ۳۳].

«خداوند فقط مى‏خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد».

و آن‌ها محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین هستند، و جعفریه بقیه دوازده امام را به آل عبا اضافه می‌کنند با اینکه در حدیث کساء از آن‌ها ذکری نشده است[۱].

شیعه بر این باورند که امهات ‌المؤمنین از آل بیت نیستند، و می‌گویند آیه تطهیر منحصر به آل عباست، ما می‌گوییم: در آیه حصری وجود ندارد که به موجب آن،آن‌هابگویند همسران پیامبر  صلی الله علیه و سلم در آن شامل نمی‌شوند، بلکه نص آیه و آیات قبل از آن دلالت می‌کنند که منظور از اهل بیت همسران پیامبر صلی الله علیه و سلم هستند، چون در آیات قبل از آیه تطهیر و آیات بعد از آن همسران پیامبر  صلی الله علیه و سلم مخاطب قرار گرفته‌اند، بنابراین بعد از همه این‌ها می‌فرماید: ﴿وَٱذۡکُرۡنَ مَا یُتۡلَىٰ فِی بُیُوتِکُنَّ﴾ [الأحزاب: ۳۴].

«آنچه در خانه‏هاى شما از آیات قرآن و حکمت و دانش خوانده مى‏شود یاد کنید».

و همچنین شیعه می‌گویند مخاطب‌ شدن با صیغه مذکر که خداوند می‌فرماید (عنکم) و (یطهرکم) دلیلی است بر اینکه امهات المؤمنین از جملۀ اهل بیت نیستند، اما این سخن و استدلال آن‌ها مردود است چون وقتی در یک جمله مذکر و مؤنث با هم بیاید، مذکر غالب قرار داده می‌شود، و بنابراین آیه همه اهل بیت را شامل می‌شود، از این رو مناسب بود که با صیغه مذکّر بیان شوند[۲].

و شیعه چون سخت به این چسبیده‌اند که حصر و خطاب با صیغه مذکر بر این دلالت می‌کند که همسران پیامبر از اهل بیت نیستند ما آن‌ها را ملزم به پاسخ چند پرسش می‌کنیم:

اول: اینکه آن‌ها استدال گذشته خود را ترک گفته و با آن مخالفت نموده‌اند، زیرا به حصر مقید نمانده و کسانی دیگر را جزو آل عبا قرار داده‌اند!! دلایل و نصوصی که بر این دلالت می‌نماید که کسانی دیگر غیر از آل عبا در زمره آن‌ها هستند کجا هستند؟

دوم: آن‌ها می‌گویند آل پیامبر  صلی الله علیه و سلم فقط علی و حسن و حسین رضی الله عنهم و نه نفر از فرزندان حسین هستند. آیا فقط همین‌ها آل بیت پیامبر خدا  صلی الله علیه و سلم هستند؟

سبحان الله! عموهای پیامبر خدا  صلی الله علیه و سلم کجا هستند؟!.

آیا مگر حمزه بن عبدالمطلب رضی الله عنه شیر خدا و شیر پیامبرش، شهید أُحد و قهران بدر نیست؟!.

آری وقتی حمزه شهید شد پیامبر به شدت ناراحت شد و گفت: (روز قیامت نزد خدا، حمزه سید و سرور شهیدان است)[۳].

آیا عباس بن مطلب رضی الله عنه در فتح مکه و در جنگ حنین نقش آفرینی نکرد، و پیامبر دربارۀ او گفت: «إنَّ العباس منی وأنا منه». «عباس از من است و من از عباس هستم»[۴].

و فرمود: «یا أیها الناس! من آذى عمی فقد آذانی، فإنما عم الرجل صنو أبیه»[۵].

«ای مردم هر کس عموی مرا اذیت کند مرا اذیت کرده است، زیرا عموى شخص مانند پدرش است؟!».

– آیا جعفر طیّار رضی الله عنه شاهکارهای بزرگی از خود به جا نگذاشت، و پیامبر صلی الله علیه و سلم به او گفت: «أشبهت خَلْقی وخُلُقی»[۶].

«آفرینش و اخلاق تو شبیه آفرینش و اخلاق من است». و جعفر یکی از پیشگامان به اسلام بود و او به حبشه هجرت نمود و همان جا باقی ماند تا آن که پیامبر  صلی الله علیه و سلم به مدینه هجرت کرد، آنگاه جعفر در روز فتح خیبر به مدینه آمد و پیامبر از آمدن او بسیار خوش‌حال شد، و به‌سوی او بلند شد و او را در آغوش گرفت و پیشانی او را بوسید.

و وقتی پیامبر  صلی الله علیه و سلم جعفر را به عنوان جانشین زید بن حارثه رضی الله عنه فرستاد، و جعفر پیکار کرد تا اینکه هر دو دستش قطع گردید و به شهادت رسید، آنگاه خداوند در عوض دست‌هایش به او دو بال داد که در بهشت پرواز می‌کند، بنابراین بعد از شهادت به او طیّار می‌گفتند، و وقتی خبر شهادت او به پیامبر  صلی الله علیه و سلم رسید به شدّت ناراحت و اندوهگین شد و فرمود: «دخلت الجنه البارحه فنظرت فیها وإذا جعفر یطیر مع الـملائکه»[۷]. «شب گذشته وارد بهشت شدم و در آن نگاه کردم ناگهان دیدم که جعفر همراه با فرشتگان پرواز می‌کند». و گفت: «مر بی جعفر اللیله فی ملأ من الـملائکه، وهو مخضب الجناحین بالدم أبیض الفؤاد». «شب گذشته جعفر به همراه گروهی از فرشتگان از کنار من گذشت، در حالی که بال‌هایشان آغشته به خون بودند و دل و سینه‌اش سفید بود»[۸].

و این‌ها فقط برخی از فضایل اوست که بر جایگاه والا و مقام بلند او رضی الله عنه دارد.

آیا عبدالله بن عباس رضی الله عنهما دانشمند امت و ترجمان قرآن نیست، او به خاطر دانش‌ فراوان و درک وسیع و کمال عقل و فضلش به دانشمند و دریای دانش لقب یافته بود، او همیشه همراه پیامبر  صلی الله علیه و سلم بود و پیامبر  صلی الله علیه و سلم برای او دعا کرد که در دین آگاهی داشته باشد و از علم تفسیر بهره‌مند گردد، و او در جمل و صفین در کنار امام علی بود، و بزرگان اصحاب و تابعین به فضل او اعتراف کرده‌اند.

– دیگر فرزندان حسین کجا هستند مانند نوه‌اش شهید کوفه زید بن علی بن حسین و سایر فرزندانِ فرزندانش؟!.

– کجا هستند فرزندان حسن رضی الله عنه؟

و حقوق این‌ها کجاست؟ و آیا این‌ها از اهل بیت هستند یا نه؟!.

و اگر از اهل بیت نیستند چه کسی آن‌ها را از اهل بیت بیرون کرده است؟ و به چه دلیل از اهل بیت بیرون کرده شده‌اند؟

این پرسش‌ها و پرسش‌هایی دیگر مانند این زیاد است که عموم شیعه باید به آن پاسخ دهند. و یکی از جعفری‌ها می‌گوید که اهل بیت منحصر در این افراد نیستند و می‌گوید: این‌ها ائمه معصومین می‌باشند، و آل بیت مفهومی فراگیرتر است، و ویژگی‌هایی برای آن برشمرده است[۹].

اما آنچه او گفته است فقط در لابلای بعضی از کتاب‌ها موجود است، اما واقعیت امر و وضعیت به گونه‌ای است که مشاهده می‌شود.

از آنچه گذشت به وضوح روشن می‌شود که در بیان اینکه اهل بیت چه کسانی هستند فرق و تفاوت بسیار بزرگی بین اهل سنت و مخالفان‌شان وجود دارد.

 

[۱]– در صحیح مسلم از عایشهل روایت است که گفت: در صبح یکی از روزها پیامبر  صلی الله علیه و سلم در حالی که پارچه‌ای کتانی از موی سیاه بر او بود بیرون آمد، آنگاه حسن آمد و پیامبر او را داخل پارچه نمود سپس حسین و فاطمه و علی با فاصله کوتاهی از یکدیگر به ترتیب آمدند و پیامبر هر یک را داخل آن پارچه قرار می‌داد، سپس گفت: ﴿إِنَّمَا یُرِیدُ ٱللَّهُ لِیُذۡهِبَ عَنکُمُ ٱلرِّجۡسَ أَهۡلَ ٱلۡبَیۡتِ وَیُطَهِّرَکُمۡ تَطۡهِیرٗا﴾ [الأحزاب: ۳۳].

      «خداوند فقط مى‏خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد». [صحیح مسلم: ح، ۲۴۲۴]. مترجم.

[۲]– و در زبان عرب این شیوه زیاد است، چنان که در قرآن در سوره هود آمده است ﴿قَالَتۡ یَٰوَیۡلَتَىٰٓ ءَأَلِدُ وَأَنَا۠ عَجُوزٞ وَهَٰذَا بَعۡلِی شَیۡخًاۖ﴾ [هود: ۷۲].. ساره گفت: «اى واى بر من! آیا من فرزند مى‏آورم در حالى که پیرزنم، و این شوهرم پیرمردى است؟!» و همچنان مورد خطاب قرار می‌گیرد تا اینکه خداوند می‌فرماید: ﴿قَالُوٓاْ أَتَعۡجَبِینَ مِنۡ أَمۡرِ ٱللَّهِۖ رَحۡمَتُ ٱللَّهِ وَبَرَکَٰتُهُۥ عَلَیۡکُمۡ أَهۡلَ ٱلۡبَیۡتِۚ﴾ [هود: ۷۳]. «گفتند: آیا از فرمان خدا تعجب می‌کنى؟! این رحمت خدا و برکاتش بر شما خانواده اهل نبوت است». می‌بینید که بعد از خطاب با صیغه مؤنث با صیغه مذکر خطاب می‌کند چونابراهیم در خطاب شامل است، و این آیه نصیاست بر اینکه همسر در اهل بیت داخل است، و همچنین اگر داخل کردن مؤنث در این خطاب درست نیست پس چطور آن‌ها فاطمه را داخل کرده‌اند؟!.

[۳]– الحاکم فی المستدرک: ۲/۱۳۰٫

[۴]– الترمذی: ۳۷۵۹٫ نسائی ۸/۳۳٫

[۵]– الترمذی: ۳۷۵۹٫ احمد ۴/۱۶۵٫

[۶]– صحیح بخاری: ح: ۲۵۵۲٫

[۷]– الحاکم در الـمستدرک: ۳/۲۱۷، الطبرانی در الکبیر: ۲/۱۰۷٫

[۸]– الحاکم در الـمستدرک: ۳/۲۳۴٫

[۹]– نگا: اهل البیت فی الکتاب والسنه محمد ری شهری.

مقاله پیشنهادی

زهد رسول الله صلی الله علیه وسلم

عَنْ أبِی هُرَیْرَهَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم: «اللَّهُمَّ ارْزُقْ آلَ مُحَمَّدٍ …