سرمشقی نیکو

ایمان داریم که الگوی نیکوی این امت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و سلم است، و سنت او بر هر سنت و روش دیگری حاکم است، و اگر سنت ایشان به صحت رسید سخن هیچکس را یارای مقابله با آن نیست.

خداوند می‏فرماید:

﴿لَّقَدۡ کَانَ لَکُمۡ فِی رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَهٌ حَسَنَهٞ لِّمَن کَانَ یَرۡجُواْ ٱللَّهَ وَٱلۡیَوۡمَ ٱلۡأٓخِرَ وَذَکَرَ ٱللَّهَ کَثِیرٗا ٢١﴾ [الأحزاب: ۲۱].

‏ سرمشق و الگوی زیبایی در (شیوه‏ی پندار و گفتار و کردار) پیغمبر خدا برای شما است. برای کسانی که (دارای سه ویژگی باشند:) امید به خدا داشته، و جویای قیامت باشند، و خدای را بسیار یاد کنند. ‏

در آیه‏ی دیگر پیروی و اتباع از پیامبر عزیز را نشانه و علامت محبت خداوند قرار داده است.

﴿قُلۡ إِن کُنتُمۡ تُحِبُّونَ ٱللَّهَ فَٱتَّبِعُونِی یُحۡبِبۡکُمُ ٱللَّهُ وَیَغۡفِرۡ لَکُمۡ ذُنُوبَکُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِیمٞ ٣١﴾ [آل عمران: ۳۱].

«بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشاید، و خداوند آمرزنده‏ی مهربان است». ‏

در آیه‏ی دیگر به مخالفت با او هشدار داده است و به مخالفین او وعده‏ی فتنه و عذاب دردناک می‏دهد، خداوند می‏فرماید: ﴿فَلۡیَحۡذَرِ ٱلَّذِینَ یُخَالِفُونَ عَنۡ أَمۡرِهِۦٓ أَن تُصِیبَهُمۡ فِتۡنَهٌ أَوۡ یُصِیبَهُمۡ عَذَابٌ أَلِیمٌ ۶٣﴾ [النور: ۶۳].

«آنان که با فرمان او مخالفت می‌کنند، باید از این بترسند که بلایی (در برابر عصیانی که می‌ورزند) گریبانگیرشان گردد، یا این که عذاب دردناکی دچارشان شود (اعم از قحطی و زلزله و دیگر مصایب دنیوی، و دوزخ و دیگر شکنجه‌های اخروی)».

فقهای بزرگ اسلامی این حقیقت را درک کرده‏اند و هرگز فقه خود را به مثابه‏ی وحی قرار نداده‏اند تا از خطا و اشتباه مصون باشد و عصمت را به اجتهادات خود نسبت نداده‏اند، و هرگز سخنی خلاف حدیث صحیح بر زبان نرانده‏اند، هر کدام از بزرگان علم در این مورد بیانات گوهرباری دارند که در هر عصر و زمان و مکانی قابل تدبر و تأمل هستند.

ابن عباسt می‏فرماید: اگر من بگویم خدا و رسول چنان فرموده‏اند و شما بگویید ابوبکر و عمر چنین می‏گویند، امکان دارد که از آسمان بر شما سنگ ببارد.

ابوحنیفه می‏فرماید: این فتوا رأی و دیدگاه ماست که از آن بهتر نمی‏دانیم و نمی‏توانیم بگوییم، اگر سخنی بهتر از آن از سوی فردی روایت شود، سخن او از دیدگاه ما بهتر است.

به ابوحنیفه گفتند: این چیزی که بدان فتوا داده‏اید، حقیقت دارد و هیچ شک و گمانی در آن نیست؟ فرمود: به خدا سوگند نمی‏دانم، شاید به گونه‏ای باشد که در بطلان آن شکی نباشد!….

زفر می‏گوید: ما در حالی که همراه ابویوسف و محمد بن حسن بودیم و از ابوحنیفه علم می‏آموختیم با وی مخالفت می‏کردیم، روزی به ابو یوسف گفت: ای یعقوب، وای به حالت! هر چه از من می‏شنوی ننویس، چون امروز چیزی می‏گویم و فردا از آن پشیمان می‏شوم، و روز بعد شاید از دومی هم پشیمان شوم.

امام مالک می‏فرماید: هر انسانی بعضی از سخنانش پذیرفته می‏شود و بعضی دیگر رد می‏گردد مگر کلام رسول خدا صلی الله علیه و سلم که کاملاً پذیرفته می‏شود.

دوباره می‏فرماید: هیچ چیزی به اندازه‏ی حکم صادر کردن و جواب دادن در مورد حلال و حرام بر دوش من سنگینی نمی‏کند چون پاسخ در مورد حکم خداست، من بزرگان علم و فقاهت دیار خود را دیده‏ام، همه‏ی آنها، مرگ را بر جواب مسئله ترجیح می‏دادند، اما در این دوران مردم با آرزو فتوا صادر می‏کنند، اگر به آینده فکر می‏کردند و عاقبت‏اندیش می‏بودند هرگز دست به چنین کاری نمی‏زدند.

ربیع بن سلیمان می‏گوید: در مورد سخن فردی که از شافعی پرسیده و گفته بود: از رسول خدا چنین و چنان روایت شده است، ای ابوعبدالله تو در مورد آن چه می‏گویی؟ شنیدم که شافعی پریشان شد و صورتش قرمز گشت و گفت: چه زمینی مرا جای می‏دهد و چه آسمانی بر من سایه می‏اندازد اگر از رسول خدا چیزی روایت شود و من خلاف آن فتوا بدهم، بله سخن حضرت رسول را بر سر و چشم می‏گذارم.

ربیع می‏گوید: از شافعی شنیدم که می‏گفت هر انسانی سخن پیامبر را فراموش می‏کند یا حدیثی به گوش او نمی‏خورد و از آن بی‏آگاه است، هرگاه من سخنی گفتم یا اصلی را تدوین کردم، اما خلاف آن از حضرت روایت شد، سخن مرا رها کنید و به کلام پیامبر صلی الله علیه و سلم بچسبید. چند بار این سخن را تکرار کرد.

بیهقی و حاکم از شافعی روایت کرده‏اند که فرمود: هر حدیثی که به صحت برسد مذهب من هم مطابق همان حدیث است.

و به روایتی فرمود: اگر سخن من خلاف کلام حضرت بود، سخنم را به دیوار بکوبید.

روزی به مزنی گفت: ای اباابراهیم، در هر سخنی از من تقلید نکن، بلکه خوب فکر کن. چون موضوع، موضوع دین است.

امام احمد می‏فرماید: هیچ انسانی نمی‏تواند در مقابل کلام خدا و رسول سخن بگوید.

در جایی دیگر به مردی می‏گوید: نه مقلد من باش و نه مالک و اوزاعی و نخعی و دیگران، بلکه مانند آنها احکام را از کتاب خدا و سنت رسول خدا استخراج کن.