سخنان اصحاب در مورد تکفیر

الله تعالی می­فرماید: ﴿وَمَن لَّمۡ یَحۡکُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡکَٰفِرُونَ۴۴﴾ [المائده: ۴۴] «کسانی که به آنچه خداوند نازل کرده حکم نکنند کافر هستند».

1. براء بن عازب س می­گوید: این آیات سه گانه­ی سوره­ی مائده در مورد کافران نازل شده است که مسلم در صحیح خویش آن را تخریج کرده است. آیات سه‌گانه عبارتند از:«الکافرون. الظالمون. الفاسقون»[۱] که یک بار آن­ها را کافر، بار دیگر ظالم و بار سوم فاسق می­خواند.
2. گفته شده که به طور مطلق این آیات در مورد کافران می­باشد چون مسلمان به واسطه­ی ارتکاب گناه کبیره کافر نمی­شود و بر این اساس ابن عباس، قتاده و ضحاک حکم کرده­اند.
3. از ابن عباس رضی الله عنهما باز هم نقل شده که این آیات در مورد یهود بصورت خاص نازل شده است و عین این سخن را از جمعی دیگر از سلف نقل کرده­اند.
4. ابن عباس رضی الله عنهما گفته است: هرکس حکم کردن به آنچه خداوند نازل کرده را تکذیب کند به تحقیق کافر شده است و هرکس آن را عملی سازد او ظالم و فاسق است.
5. ابن قیم در مدارج السالکین (۱/۳۶۴) گفته است: این سخن تفسیر و تأویل عموم اصحاب است.
6. و ابن مسعود و حسن و نخعی گفته­اند: این آیات به طور عام در مورد یهود است و در این امت هرکس رشوه بگیرد و به غیر از آنچه خداوند نازل کرده حکم کند، کافر شده و ظلم و فسق کرده است. و گفته شده: این سخن حمل بر این می­شود که فردی به قصد جحد و تکذیب و یا به حلال دانستن و یا به خاطر اهمیت ندادن، حکم به غیر ما انزل الله را ترک نماید، این سخن را ابوسعود بیان داشته است.

خلاصه این­که: این آیات در حق کافران و یهود نازل شده است و در بین مسلمانان بر هرکس که به قرآن و سنت حکم نکند، منطبق است؛ حال اگر حکم به قرآن و سنت را تکذیب کند و یا انکار نماید و یا حکم به غیر کتاب و سنت را حلال بداند و یا اجازه دهد، دچار کفر اعتقادی که باعث خروج از دین می­باشد، شده است ولی اگر به خاطر هوی و رشوه آن را انجام دهد ولی بدان حکم نکند، چنین فردی مرتکب ظلم و فسق گشته است و کافر نمی‌شود.

[۱]– مائده: ۴۷،۴۵،۴۴