زینب بنت خزیمه رضی الله عنها مادر بینوایان

زینب بنت خزیمه رضی الله عنها مادر بینوایان[۱]

﴿وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً * إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلا شُکُوراً * إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً * فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَهً وَسُرُوراً * وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّهً وَحَرِیرا﴾ (الانسان: ۸- ۱۲).

((وخوراک می دادند به بینوا ویتیم واسیر به خاطر دست داشت خدا. ما شما را تنها به خاطر ذات خدا خوراک می دهیم و از شما پاداش و سپاسگزاری نمی خواهیم. ما از (عذاب) پروردگارمان می ترسیم از روز بس ترشرو وسخت اخمویی به همین خاطر، خداوند آنان را از شر و بلای آن روز محفوظ می دارد و ایشان را به خرمی وشادمانی می رساند ودر برابر صبری که نموده اند خداوند بهشت وجامه ابریشمین را پاداششان میکند)).

سخاوت ام المؤمنین زینب بنت خزیمه

سخاوت یعنی بدون تکلف با سادگی و آسانی چیزی را به کسی بخشیدن، وکریم وسخی به کسی گفته می شود که به مردم بدون اینکه عوض بگیرد نفع برساند. سخاوت یعنی بدون هدف وغرضی مردم را بهره مند کردن، نه اینکه سخاوت به معنی بخشیدن مال برای دفع ضرر ویا رهایی از مذمت مردم[۲].

سخاوت در قرآن تحت عنوان نیکی وپرهیزگاری یادشده است.

زینب مادر بینوایان نیز سخاوتش اینگونه بود که او را مادر هر مستمند ونیازمندی که به کمک احتیاج داشت قرارداده بود.

او به عنوان مادر بینوایان (ام المساکین) مشهور بود زیرا سایه مهر وعطوفت او همواره برسر فقرا وبینوایان بود، ایشان قبل از اسلام و در عصر جاهلیت نیز به ام المساکین (مادر بینوایان) معروف بود و اسلام که آمد یکی از تعالیم حیات بخش همان بود که زینب از نظر اخلاقی به آن پایبند بود، یعنی، کمک ونیکی با فقرا. واین صفت افرادی است، که وجود شان نیرومند ودلهایشان نرم وهمت شان بلند و بالاست. اما مؤرخین سیرت امهات المؤمنین در مورد زینب چه گفته اند؟

یکی از مؤرخین می گوید: او از بس که با مردم خوبی می کرد ام المساکین خوانده می شد.

او زینب بنت خزیمه بن حارث بن عبدالله الهلالی است. در جاهلیت ام السماکین (مادر بینوایان) خوانده می شد[۳].

او را ام المساکین می گفتند چون به مستمندان زیادی غذا می داد[۴].

صدقات فراوانی به فقرا می داد و با آنها نیکی واحسان میکرد.

زندگی زینب قبل از ازدواج با پیامبر صلی الله علیه وسلم

ام المساکین سیزده سال قبل از بعثت پیامبر صلی الله علیه وسلم به دنیا آمد. وقتی بزرگ شد از همه دختران مکه بهتر بود. مؤرخین نوشته اند که او قبل از پیامبر صلی الله علیه وسلم با عبدالله بن جحش ازدواج کرد وعبدالله در جنگ احد کشته شد. وبعضی گفته اند که او با طفیل بن حارث ازدواج کرده بود اما طفیل او را طلاق داد وبرادر طفیل، عبیده بن حارث مطلبی با او ازدواج کرد ودر جنگ بدر و یا احد به شهادت رسید، به هرحال این زن سخاوتمند ومادر بینوایان در راه اسلام شوهرش را هرکس که بود از دست داد و می بایست اسلام با او مهربانی و عطوفت نشان می داد. این کار باید چگونه انجام می گرفت؟

ازدواجی مبارک

در سال سوم هجری مشرکین مکه توطئه کردند ولشکری را جمع نموده وبرای پیکار با پیامبر صلی الله علیه وسلم حرکت کردند، جنگ در گرفت وبه ظاهر مشرکین پیروز شدند وتعداد زیادی از مسلمین به شهادت رسیدند، حمزه عموی پیامبر صلی الله علیه وسلم وشیر مرد اسلام در این جنگ به شهادت رسید، همسر زینب در این جنگ شهید شد، زینب با از دست دادن همسر خود به شدت غمگین گردید وشهید شدن همسرش مصیبت بزرگی برای زینب بود، او دیگر خودش را در مدینه تنها می دید زیرا از مکه هجرت کرده بود و در مدینه کسی را جز خدا نداشت.

اما خداوند بندگان صالحش را می نوازد وزینب در مقامی از تقوا وخداترسی قرار داشت که خداوند بی درنگ مشکل او را حل نمود و وقتی عدتش تمام شد چند روزی نگذشته بود که پیامبر صلی الله علیه وسلم از او خواستگاری نمود. او امر ازدواج خود را به پیامبر صلی الله علیه وسلم واگذار کرد چون در مدینه کسی را نداشت که ولی امر او باشد و محمد صلى الله علیه وسلم بهترین سرپرست و ولی امر او بود، اما عمویش عمرو هلالی آمد تا زینب را به ازدواج پیامبر صلی الله علیه وسلم در بیاورد پیامبر صلی الله علیه وسلم مبلغ چهار صد درهم به عنوان مهریه به زینب داد وبرای او اتاقی مانند اتاقهای زنانش ساخت، و زینب مادر بینوایان به عنوان همسر پیامبر صلی الله علیه وسلم ومادر مؤمنان در خانه پیامبر صلی الله علیه وسلم اقامت گزید.

روزهایی در کنار پیامبر صلی الله علیه وسلم

زینب روزهایی کمی حدود دو ماه در خانه پیامبر صلی الله علیه وسلم گذراند. عایشه وحفصه آن طور که نسبت به دیگر همسران پیامبر صلی الله علیه وسلم که به تازگی به همسران پیامبر می پیوستند رشک می بردند نسبت به زینب نه رشک می بردند ونه غیرتشان به جوش می آمد، عایشه وحفصه میدانستند پیامبر صلی الله علیه وسلم به خاطر تجلیل از سخاوت وبخشش زینب او را به همسری برگزیده است ونیز مهربانی وعطوفت پیامبر صلی الله علیه وسلم سبیی دیگر در ازدواج پیامبر صلی الله علیه وسلم با زینب بود.

روزها به سرعت می گذشت وبه گفته مؤرخین شصت روز[۵] از زندگی پیامبر صلی الله علیه وسلم وزینب گذشت که زینب از جهان چشم فرو بست بنابراین زندگی با او یاری نکرد تا حدیثی روایت نماید بلکه فروتنانه به لقای پروردگارش شتافت، در واقع این چند روز زندگی با پیامبر صلی الله علیه وسلم تجلیل از زینب ومرحله ای بود برای انتقال به بهشت جاویدان.

مادر بینوایان وفات کرد وحدیثی از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت نکرد[۶]. او در سن سی سالگی در عنفوان جوانی در ربیع الاخر سال چهارم هجری چشم از جهان فروبست ودر قبرستان بقیع به خاک سپرده شد[۷].

——————————————————————————–

[۱] منابع سیرت زینب زیاد هستند که مهم ترین آنها عبارتند از: أسد الغابه ۶/ ۲۹ ترجمه ۹۶۵۳ – ازواج النبی لابی عبیده ص ۷۷ – البدایه والنهایه ج ۴ ص ۹۰، سیر أعلام النبلاء ج ۲ ص ۲۱۸ الاستیعاب ج ۴ ص ۳۰۵، الکامل لابن الاثیر ج ۲ ص ۱۷۰، ۳۸۰ – المواهب اللدنیه ج ۲ ص ۸۹ – السیره النبویه ج ۲ ص ۶۴۷ عیون الأثر ج ۲ ص ۳۸۱ – جلاء الافهام ص ۲۵۸٫

[۲] تعریفات جرجانی باب الکاف.

[۳] بلاذری در أنساب الأشراف ج ۱ ص ۴۱۹، قسطلانی در المواهب اللدنیه ج ۲ ص ۸۹٫

[۴] طبری از زهری در مجمع ۹/۴۸ روایت کرده است.

[۵] سیر أعلام النبلاء ج ۲ ص ۲۱۸ ذهبی.

[۶] مرجع گذشته.

[۷] طبقات ابن سعد ج ۸ ص ۱۱۶