رابطه‌ی سنت با قرآن چیست؟

همه‌ی شما می‌دانید که خداوند محمد بن عبدالله  صلی الله علیه وسلم را به پیامبری برگزید و پیامش را به سوی او روانه و قرآن را بر وی نازل کرد و به پیامبر  صلی الله علیه وسلم زمان داد تا قرآن را برای مردم به خوبی بیان کند.

﴿وَأَنزَلۡنَآ إِلَیۡکَ ٱلذِّکۡرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیۡهِمۡ۴۴﴾ [النحل: ۴۴]

«و قرآن را بر تو فرستادیم تا برای مردم، آنچه را که برایشان فرستاده شده است، بیان کنی.»

به نظر من، لفظ «تبیین» آشکارکردن که خداوند در این آیه بحث کرده شامل دو بخش است:

أ) روشن و آشکارکردن لفظی و معنای ظاهری آن یعنی پنهان‌نکردن پیام وحی الهی و رساندن و ابلاغ‌کردن قرآن به مردم به وسیله‌ی پیامبر  صلی الله علیه وسلم به گونه‌ای که خداوند آن را بر دل و جان پیامبر  صلی الله علیه وسلم نازل کرده است، این معنی در آیه‌ی زیر خلاصه می‌شود که می‌فرماید:

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغۡ مَآ أُنزِلَ إِلَیۡکَ مِن رَّبِّکَۖ وَإِن لَّمۡ تَفۡعَلۡ فَمَا بَلَّغۡتَ رِسَالَتَهُ۶٧﴾ [المائده: ۶۷]

«ای رسول آنچه را که از طرف خدایت بر تو نازل شده است، ابلاغ و آشکار کن. ای پیامبر اگر این کار را نکنی، پیام پروردگارت را نرسانده‌ای».

ام المؤمنین عایشه می‌فرماید:

«مَن زَعَم أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلَّی الله عَلیهِ وَسلَّم کَتَمَ شَیئاً مِن کِتَابِ الله فَقَد أَعظَمَ عَلَی الله الفِریَهَ» [۱]

(هر کس گمان کند که رسول خدا چیزی از کتاب خدا را پنهان نموده و ابلاغ نکرده است، بداند که تهمت بزرگی را بر خود بسته است.)

و سپس این آیه را خواند:

﴿وَإِذۡ تَقُولُ لِلَّذِیٓ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَیۡهِ وَأَنۡعَمۡتَ عَلَیۡهِ أَمۡسِکۡ عَلَیۡکَ زَوۡجَکَ وَٱتَّقِ ٱللَّهَ وَتُخۡفِی فِی نَفۡسِکَ مَا ٱللَّهُ مُبۡدِیهِ وَتَخۡشَى ٱلنَّاسَ وَٱللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخۡشَىٰهُۖ٣٧﴾ [الأحزاب: ۳۷].

«و چون به آن کسی که خداوند بر او احسان کرد و تو نیز بر او احسان کردی گفتی که همسرت را با خود نگهدار و از خدا بترس و در نفس خودت، آنچه را که خدا ظاهر کننده و آشکار کننده­ی آن است، پنهان داشتی به سبب ترس از مردم، در حالی که خداوند سزاوارتر است، از اینکه از او بترسی.»

ب) روشن و آشکار کردن معنی آیه‌های قرآن، که فهم‌شان برای مردم، سخت بود و آن آیه‌هایی که نیاز بیشتری دارند تا برای مردم توضیح داده شوند، شامل؛ آیات مجمل، عام و یا مطلق هستند، که سنت آیات مجمل را تشریح و آیات را خاص و آیات مطلق را مقید می‌کند و سنت شامل اعمال، اقوال و تقریرات[۲] پیامبر  صلی الله علیه وسلم است.

پس با این تفاصیلی که گفته شد بخشی از سنت پیامبر  صلی الله علیه وسلم توضیح دهنده و تفسیر کننده­ی بعضی از آیات قرآن است که برای مردم مفهوم واضح و آشکاری نداشتند.

[۱]– مسلم، حدیث ۲۵۹٫.

[۲]– تقریرات: صحابه عملی را انجام داده‌اند و پیامبر  صلی الله علیه وسلم در مورد آن سکوت فرموده و سکوتش نشانه رضایت بوده است.

مقاله پیشنهادی

از سوی به سوی شدن در خواب شب

عَنْ عُبَادَهَ بْنِ الصَّامِتِ رضی الله عنه عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلمقَالَ: «مَنْ تَعَارَّ …