دیدگاه صوفیه درباره عبادت و دین (۶)

و ثابت است که پیامبر  صلی الله علیه وسلم دستور داده تا مرده را با گفتن «لا إله إلا الله» تلقین کنند. و فرمودند «مَنْ کان آخر کلامه لا إله إلا الله دخل الـجنه» «هر کس که آخرین کلام [به هنگام مرگ] گفتن لا إله إلا الله، باشد وارد بهشت می‌شود». اگر گفتن (لا إله إلا الله) ضرری داشت، پیامبر  صلی الله علیه وسلم، فرد در حال مرگ را با گفتن آن تلقین نمی‌کرد. چرا ممکن بود در هنگام گفتن آن بمیرد و ذکرالعامه و ذکرالخاصه نامیدن آنها از سنت پیامبر بدور است و جزء بدعت‌ها و گمراهی‌های شیطان است. پس اگر کسی گفت: یا هو یا هو، یا: هو هو، و یا چیز‌هایی مثل این، ضمیر به چیزی که قلب آن را مجسم می‌کند برنمی‌گردد، و قلب گاهی هدایت و گاهی گمراه می‌شود. ابن عربی صاحب کتاب (الفصوص) کتابی نوشت و آن را کتاب «الهو» نامید، برخی گفته‌اند که این کلام خداوند: ﴿وَمَا یَعۡلَمُ تَأۡوِیلَهُۥٓ إِلَّا ٱللَّهُ﴾ [آل عمران: ۷]. «در حالی که تأویل [درست] آن‌ها را خدا می‌داند». معنایش اینست که: تأویل این اسم «الهو» را کسی نمی‌داند. همه مسلمانان، بلکه هر انسان عاقلی می‌گوید که این سخن کاملاً باطل است، شاید افرادی که از اینان هم هستند چنان گمان داشته باشند حتی به کسانی که چنین می‌پنداشتند گفتم: اگر همانطور باشد که شما می‌گویید، پس باید آیه را به صورت «وَما یَعْلَمُ تأویلَ هو» یعنی هو جدای از کلمه تأویل.