درمورد تقدیر و قضا و قدر

قاعده چنین است که هرگاه شخص اسباب را جهت رسیدن به مقاصد خویش بکار نبندد، پس رسیدن به هدف سخت یا ناممکن خواهد شد.
بکارگیری اسباب و وسائل شرعی جهت منع وقایع ناخوشایند منافی با توحید و توکل بر الله ‏تعالی نیست اما لزوما بکار بستن اسباب باعث منع تقدیر الهی که قبلا آنرا مقدر فرموده نخواهد شد مگر اینکه الله بر آن اراده کند،

از عایشه رضی الله عنها روایت است که ‏پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:
« لا‎ ‎یغنی حذر من قدر ، والدعاء ینفع مما نزل ، وما لم ینزل ، وإن الدعاء ‏لیلقی البلاء ،‎ ‎فیعتلجان إلی یوم القیامه».

یعنی: پرهیز و حذرمانع قضا و قدرنمی‌شود و دعا درباره آنچه‌که نازل ‏شده وآنچه‌که نازل نشده است سودمند و مفید می‌باشد. بلا و مصیبت نازل می‌شود ودعا با آن برخورد می‌کند و تا ‏روز قیامت با هم بنزاع و ستیز می‌پردازند.‏

بنابراین بکار بستن اسباب و وسائل شرعی برای رسیدن به مقصود امری مطلوب است اما لازمست اعتقاد داشت که ‏اسباب ، قضای الهی را چنانکه بر آن اراده فرموده باشد رد نمی کند.‏‎

شیخ الاسلام ابن تیمیه می فرماید: ” در حدیث ترمذی آمده آن هنگام که گفته می شود: یا رسول الله صلی الله علیه و سلم آیا دوایی که با آن مداوا می کنیم و دعایی که با آن بهبود می یابیم و پاکی که از آن بهره می گیریم از تقدیرات الهی چیزی را به عقب برمی گرداند. در جواب فرمودند:
«هِیَ مِنْ قَدَرِ اللَّهِ»
(این هم داخل در تقدیر خداوند است).

سبب آن این است که الله تعالی اشیاء را به همان صورت که هستند و شکل می گیرند، و بدان علم دارد و به همان شکل نیز آنها را کتابت می کند. پس هنگامی که الله تعالی دانست که چیزی به واسطه عملی یا سببی موجود خواهد شد (مثلا دعا کردن – مترجم) و قضا و قدرش نیز بر آن جاری گردید دیگر جایز نیست که گمان شود آن امور بدون اسبابی که الله تعالی آن را سبب امر نموده است تحقق خواهد یافت و این مسئله در تمامی حوادث عمومیت دارد”.

خلاصه مطلب اینست که:

دعا کردن یکی از اسباب مشروع برای رسیدن به مقصد است و دعا خود تقدیر الهی است که بوسیله ی این تقدیر، تقدیر دیگر الهی را می توان چنانکه اراده ی باری تعالی بر آن باشد، تغییر داد، بعبارتی خدا از اول تقدیر نموده که فلان شخص دعا می کند و با آن دعا فلان تقدیر را از وی دور می کند و بنابراین خود دعا نیز از اول کتابت شده است.

چنانکه در حدیث ترمذی آمده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:
« لا یرد القضاء إلا الدعاء ، ولا یزید فی العمر إلا البر».
یعنی: قضا رد نمی شد جز با دعا و عمر فزونی نمی یابد جز با نیک بودن. :books:البانی حدیث را حسن می داند.

و در حدیث دیگری آمده که:
« الدعاء ینفع مما نزل ومما لم یَنْزل فعلیکم عباد الله بالدعاء».

رواه الحاکم وغیره ، وحسنه الألبانی .

یعنی: دعا به آنچه که مقدر شده و آنچه که هنوز بر شخص نازل نشده سود می رساند، پس ای بندگان خدا دعا کنید.

یعنی دعا یا باعث کم شدن بلا می گردد یا باعث ممانعت از وقوع بلا می شود.

فقط نباید فراموش کرد که دعا یکی از اسباب مشروع برای رسیدن به مقاصد است و اگر کسی دعا کند و خدا از ازل بر اجابت آن اراده کرده باشد پس خداوند نیز بلایی را از او دور و یا کم می کند، بنابراین خود دعا نیز نوعی قضای الهی است که کتابت شده است. و چون ما نمی دانیم که آیا دعای ما کتابت شده که موجب دفع بلا شود یا خیر لذا نمی توان از دعا کردن دریغ ورزید به این بهانه که سرنوشت ما هرچه باشد قبلا تعیین شده!

پس: “دعا جزو قضای الهی است و دعا قضای الهی را چنانکه خداوند اراده کند، با قضاء دیگری رد می کند.
“( فتاوی اللجنه الدائمه بالسعودیه)

والله اعلم