آیا شیطان معلم ملائکه بود؟

آیا شیطان معلم ملائکه بود اگر بلی دلیلش را بگویید و اگر نه، بدانید که اکثریت مردم مسلمان این باور را دارند!

الحمدلله،

هیچ دلیلی از کتاب و سنت صحیح مبنی بر ایکه ابلیس معلم ملائکه و فرشتگان باشد در دست نیست. از اینرو نمی توان بدون دلیل این ادعا را مطرح کرد و هرکس چنین می گوید یا باید دلیل از کتاب و سنت بیاورد و یا آنکه بدون علم سخن نگوید چرا که خداوند متعال می فرماید:

« وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً» (اسراء ۳۶)

یعنی: «و چیزی‌ را که‌ بدان‌ علم‌ نداری‌ دنبال‌ نکن‌» به‌ این‌ ترتیب‌، خدای‌ متعال‌ نهی ‌می‌کند از این‌که‌ انسان‌ چیزی‌ بگوید یا به‌ چیزی‌ عمل‌ کند که‌ به‌ آن‌ علم‌ ندارد. همچنین‌ این‌ معنی‌، شامل‌ گواهی‌ دروغ‌، سخن‌ دروغ‌، افترا و طعن‌زدن‌ به‌ دیگران‌، جست‌وجوی‌ عیوب‌ مردم‌، دگرگون‌ کردن‌ حقایق‌ علمی‌، جعل‌ اخبار وغیر این‌ از دغلبازی‌ها، تقلب‌ها و اعمال‌ مبتنی‌ بر حدس‌ و تخمین‌ و گمان‌ نیزمی‌شود. «زیرا گوش‌ و چشم‌ و قلب‌، همه ‌مورد پرسش‌ واقع‌ خواهند شد» یعنی‌: از صاحب‌ آنها پرسیده‌ می‌شود که‌ این‌ حواس‌ خود را در چه‌ راهی‌ به‌کار گرفته‌ است‌ زیرا حواس‌ انسان‌ آلات‌وابزاری‌ اند که‌ اگر او آنها را در خیر به‌کار گیرد، سزاوار دریافت‌ پاداش‌ است‌ و اگر آنها را در شر به‌کار گیرد، سزاوار عقاب‌ می‌باشد. به‌قولی‌: خداوند عزوجل این‌ اعضا را در هنگام‌ پرسش‌ از آنها به‌ نطق‌ می‌آورد و آنها از آنچه‌ که‌ صاحبشان‌ انجام‌ داده‌ است‌ خبرمی‌دهند. چنان‌که‌ آیات‌ و احادیث‌ گواه‌ این‌ حقیقت‌ است‌.

آنچه که بعضی از علما فرموده اند اینست که ابلیس جزو مقربان درگاه الهی بوده است، یعنی هرچند که او خود ملائکه نبود و از جنس جن بود ولی در میان ملائک مقرب قرار داشت.

الله تعالی در قرآن چنین می فرماید:

« إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَهِ إِنِّی خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِینٍ* فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ* فَسَجَدَ الْمَلَائِکَهُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ* إِلَّا إِبْلِیسَ اسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنْ الْکَافِرِینَ* قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ* قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِی مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِینٍ* قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ »(سوره ص ۷۱-۷۷)

یعنی: و به خاطر بیاور هنگامى را که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من بشرى را از گل مى‏آفرینم!هنگامى که آن را نظام بخشیدم و از روح خود در آن دمیدم، براى او به سجده افتید!»

در آن هنگام همه فرشتگان سجده کردند، جز ابلیس که تکبّر ورزید و از کافران بود!گفت: «اى ابلیس! چه چیز مانع تو شد که بر مخلوقى که با قدرت خود او را آفریدم سجده کنى؟! آیا تکبّر کردى یا از برترینها بودى؟! (برتر از اینکه فرمان سجود به تو داده شود!)» گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریده‏اى و او را از گل!»فرمود: «از آسمانها (و صفوف ملائکه) خارج شو، که تو رانده درگاه منى!

بنابراین بر اساس قولی، ابلیس از میان ملائک مقرب رانده شد و بعدها نیز از بهشت خارج می یابد. چنانکه علامه سعدی در تفسیر خود نوشته:

« قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا» خداوند به ابلیس گفت: از آسمان و جایگاه ارزشمند بیرون برو، « فَإِنَّکَ رَجِیمٌ» چرا که تو مطرود و رانده شده از رحمت الهی هستی.

و می فرماید: «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَهِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ»(کهف ۵۰)

یعنی: به یاد آرید زمانى را که به فرشتگان گفتیم: «براى آدم سجده کنید» آنها همگى سجده کردند جز ابلیس که از جن بود.

و از این آیه می توان به این مطلب پی برد که ابلیس در میان ملائک بوده است ولی هیچیک از نصوص قرآنی به این امر اشاره نکرده اند که ابلیس معلم ملائک بوده باشد. بنابراین ما نیز این ادعای باطل را مردود می دانیم و به همه ی مسلمانان تابع کتاب و سنت می گوییم که از باورها و اعتقادات بدون دلیل دوری و حذر نمایید.

والله اعلم